مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری چیست؟

مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری چیست؟

کلینیک‌های مثلثی (TCs) با هدف آموزش و پیشگیری از بیماری‌های رفتاری از جمله  ایدز، بیماری‌های مقاربتی و بیماری‌های مرتبط با معتادین تزریقی، اولین‌بار در سال ۱۳۸۲ و در شهر کرمانشاه زیر نظر دانشگاه‌های علوم پزشکی، شروع به فعالیت کردند (۱). در ادامه این مطلب به توضیح این سوال یعنی مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری چیست؟ میپردازیم.

امروزه مهم‌ترین استراتژی کنترل اپیدمی HIV، مراقبت و درمان مبتلایان به بیماری ایدز است. درصورتی که افراد مبتلا تحت درمان استاندارد ضدرتروویروسی قرار گیرند، تعداد ویروس در خون آن‌ها کاهش پیدا کرده (کاهش بار ویروسی) و درنتیجه عوارض بیماری و همچنین احتمال انتقال ویروس به دیگران به حداقل ممکن می‌رسد.

تخمین زده می­‌شود که برای کنترل اپیدمی در جامعه باید:

1.   90 درصد افراد مبتلا شناسایی شوند.

2.   90 درصد افراد شناسایی شده تحت درمان ضدرترویروسی قرار بگیرند.

3.   در 90 درصد افراد تحت درمان، بار ویروسی آنقدر کاهش یابد که ویروس قابل تشخیص نباشد.

تنها در صورتی می‌­توان به اهداف این دستورالعمل رسید، که افراد از بیماری خود مطلع بوده و برای دریافت خدمات مراقبت و درمان تمایل نشان دهند. افراد HIVمثبت باید به خدمات، دسترسی مناسب و مستمر داشته باشند.

قابلیت های مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری

مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری نیز بدین منظور به‌وجود آمده و باید قابلیت‌های زیر را دارا باشند:

·       انجام خدمات آموزشی

·      مشاوره ویژه گروه‌های در معرض آسیب

·      مشاوره پیش از آزمایش، آزمایش داوطلبانه HIV، مشاوره پس از آزمایش

·      اقدامات مربوط به پیشگیری، مراقبت و درمان بیماران HIV مثبت و خانواده آنان

·      پیگیری بیماران

·       درمان عفونت‌های آمیزشی در مراجعین

·      اجرای اقدامات کاهش آسیب در گروه‌های در معرض آسیب  نظیر:

o     برنامه های تعویض سرنگ و سوزن

o     ارائه و توصیه به استفاده صحیح از کاندوم

o     ارائه یا تسهیل برخورداری از درمان‌های جایگزین برای معتادان تزریقی ( MMT / BMT )

پرسنل مراکز مشاوره بیماری­‌های رفتاری شامل موارد زیر می‌باشد:

·       پزشک عمومی دوره دیده

·       کارشناس مشاوره (روانشناس)

·       مددکار اجتماعی

·       پزشک متخصص عفونی

·       روانپزشک

·       کارشناس مامایی

·       پزشک متخصص زنان مامایی

·       پرستار یا کاردان بهداشت عمومی (گرایش بیماری‌ها) آشنا به تزریقات و واکسیناسیون

·       پرستار دوره دیده MMT

خدمات در مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری در سه سطح تعریف شده است:

1.   کارشناسان مراکز بهداشتی با آموزش راه‌های انتقال و پیشگیری به جمعیت عمومی بالای ۱۵ سال، درباره بیماری ایدز اطلاع رسانی می‌کنند.

2.   کارشناسان در این سطح علاوه بر آموزش راه‌های انتقال و پیشگیری از ایدز، مشاوره‌های تخصصی و  محرمانه برای افراد در معرض خطر ابتلا به بیماری ایدز را ارائه داده و در صورت نیاز، وسایل پیشگیری مانند کاندوم و سرنگ برای تزریق مواد مخدر در اختیار افراد در معرض خطر قرار می دهند.

3.   کارشناسان مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری در این سطح با افراد اچ‌ای‌وی مثبت در ارتباط هستند و تمام آموزش‌ها، داروهای درمانی و پیگیری درمان برای افراد مبتلا و خانواده در معرض خطر این افراد را برعهده دارند.

تمام خدمات مراکز مشاوره رفتاری در تمامی سطوح به صورت رایگان و محرمانه ارائه می‌شود.

خدمات مربوط با بیماران HIVمثبت

·      آموزش و مشاوره بيماران اچ‌ای‌وی مثبت،آموزش راه‌هاي انتقال و راه‌هاي پيشگيري از ابتلاء به بیماری ایدز به گروه‌هاي پرخطر و افراد در معرض خطر ابتلاء به ايدز (گروه‌هاي پرخطر مانند مصرف کنندگان مواد تزریقی، مبتلایان به بیماری‌های مقاربتی، خانواده افراد آلوده به بیماری ایدز، افراد داراي شركاء جنسي متعدد و زنان خياباني و افراد سالم جوان و نوجوان كه رفتار پرخطر نداشته اما در معرض آن قرار دارند شامل دانشجويان، سربازها)

·      انجام آزمايشات HIV براي گروه‌های پرخطر و مراجعين به‌صورت اختياری

·      ارائه خدمات پیشگیرانه به واجدين شرايط (ارائه سرنگ، کاندوم و متادون)

·      ارائه خدمات کامل به بيماران اچ‌ای‌وی مثبت شامل: معاينات باليني و در صورت نياز ارجاع به متخصصين مربوطه، آزمايشات دوره‌اي، واکسيناسيون، درمان‌هاي پيشگيرانه‌اي و تکميلي

یکی از اقدامات موثر کلینیک‌های مثلثی در ایران، آموزش و مشاوره معتادین تزریقی در زندان‌ها است. با توجه به شرایط زندان‌ها و احتمال انتقال بيماري ایدز در زندان و نياز فراوان به آموزش و مشاوره برای پیشگیری از بیماری‌های ایدز، هپاتیت و بیماری‌های مقاربتی، وجود مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری می‌تواند در جلوگیری از این عفونت‌ها بسیار موثر باشد. با توجه به گزارش WHO در سال 2020، هپاتیتC از نگرانی‌های عمده برای افرادی است که در زندان‌ها و سایر محیط‌های بسته نگهداری می‌شوند. داده‌های موجود نشان می‌دهند که از هر 4 زندانی، 1 نفر HCV مثبت است و شیوع جهانی این عفونت در زندانیان 3 درصد و در واقع، ۵ تا ۷ برابر بیشتر نسبت به سایرین است (۲).

تحقیقات نشان می‌دهد که در سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴، آموزش‌های مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری در زندان رجایی ایران در کاهش انتقال ایدز و همچنین پیگیری درمان در مبتلایان، نقش موثری داشته است (۳).

علاوه بر خدمات کلینیک های مثلثی در رابطه با بیماران اچ‌ای‌وی مثبت، این مراکز نقش مهمی در آموزش، مشاوره و ارائه خدمات برای بیماران مبتلا به بیماری‌های مقاربتی، خدمات به معتادین تزریقی و مبتلایان به هپاتیت دارند.

منابع:

1.
https://www.globalhealthdelivery.org/case-collection/case-studies/asia-and-middle-east/irans-triangular-clinic

2.
https://www.who.int/teams/global-hiv-hepatitis-and-stis-programmes/populations/people-in-prisons

3.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24369092/