هپاتیت فولمینانت چیست؟ بررسی کامل علائم و درمان
هپاتیت فولمینانت یک نارسایی حاد و کشنده کبد است که بهطور ناگهانی رخ داده و در عرض چند روز تا چند هفته میتواند باعث از کار افتادن کامل کبد شود. این بیماری معمولاً ناشی از عفونتهای ویروسی، مسمومیت دارویی (خصوصاً استامینوفن)، بیماریهای خودایمنی یا اختلالات متابولیک است.
آیا از سلامت خود مطمئن هستید؟ با کیتهای خودارزیابی ایدزو هپاتیت در کمتر از 20 دقیقه و بهصورت کاملاً محرمانه، از وضعیت خود آگاه شوید. همین حالا سفارش دهید! نه فقط بخاطر خودتان…
بسته پیشنهادی خودمراقبتی ( حاوی یک کیت ایدز، یک هپاتیت بی ، یک هپاتیت سی LIFO MAX )
نمره 4.92 از 5647,000 تومانقیمت اصلی: 647,000 تومان بود.559,000 تومانقیمت فعلی: 559,000 تومان.پیشنهادی پارتنری ( 4 کیت ایدز LIFO MAX)
نمره 4.94 از 5836,000 تومانقیمت اصلی: 836,000 تومان بود.779,000 تومانقیمت فعلی: 779,000 تومان.
چرا تشخیص سریع حیاتی است؟ علائم اولیه مانند زردی، ضعف شدید، گیجی و خونریزی غیرطبیعی بهسرعت پیشرفت کرده و در موارد شدید، تنها راه نجات پیوند کبد است. آزمایشهای کبدی و بررسی فاکتورهای انعقادی در تشخیص سریع این بیماری نقش کلیدی دارند.
در این مقاله، به بررسی علائم، علل، روشهای درمان و راههای پیشگیری از این بیماری پرداختهایم. اگر به سلامت کبد خود اهمیت میدهید، مطالعه این راهنما ضروری است.
هپاتیت فولمینانت چیست؟
هپاتیت فولمینانت یک نوع نادر اما بسیار خطرناک از نارسایی حاد کبدی است که در عرض چند روز تا چند هفته پیشرفت کرده و میتواند منجر به مرگ شود. این بیماری به دلیل تخریب گسترده و ناگهانی سلولهای کبدی رخ میدهد و باعث میشود که کبد نتواند وظایف حیاتی خود، از جمله تصفیه سموم، تنظیم متابولیسم و تولید فاکتورهای انعقادی خون را انجام دهد.
از آنجایی که کبد نقش اساسی در حفظ تعادل داخلی بدن دارد، از کار افتادن آن باعث تجمع سموم در خون، انسفالوپاتی کبدی (اختلال در عملکرد مغز)، نارسایی چندعضوی و در نهایت کما و مرگ میشود. مهمترین علل این بیماری عبارتند از:
- عفونتهای ویروسی (مانند هپاتیت B و D)
- مسمومیتهای دارویی (خصوصاً مصرف بیش از حد استامینوفن)
- بیماریهای خودایمنی و متابولیک
- قرار گرفتن در معرض سموم کبدی
تفاوت با سایر انواع هپاتیت
هپاتیت فولمینانت با سایر انواع هپاتیت (A، B، C، D، E) تفاوتهای عمدهای دارد:
ویژگیها | هپاتیت فولمینانت | هپاتیت حاد و مزمن |
---|---|---|
سرعت پیشرفت | بسیار سریع (چند روز تا چند هفته) | کندتر (ماهها یا سالها) |
شدت بیماری | شدید و تهدیدکننده زندگی | معمولاً قابل کنترل |
عامل اصلی | تخریب گسترده سلولهای کبدی | التهاب تدریجی کبد |
درمان | اغلب نیازمند پیوند کبد | معمولاً با دارو و مراقبت کنترل میشود |
احتمال بهبودی بدون درمان | بسیار کم | در موارد حاد و مزمن امکان بهبودی وجود دارد |

هپاتیت فولمینانت:هپاتیت فولمینانت یک وضعیت اورژانسی است که بدون مداخله پزشکی سریع، میتواند کشنده باشد.
علائم هپاتیت فولمینانت
۱. علائم اولیه
این علائم در مراحل ابتدایی بیماری ظاهر شده و اغلب با سایر مشکلات کبدی اشتباه گرفته میشوند:
- احساس خستگی و ضعف شدید
- بیاشتهایی و کاهش وزن ناگهانی
- حالت تهوع و استفراغ
- درد یا احساس سنگینی در سمت راست بالای شکم (محل کبد)
- تب خفیف (در برخی موارد ناشی از عفونت ویروسی)
- ادرار تیره و مدفوع روشن (نشانه اختلال در دفع بیلیروبین)
۲. علائم پیشرفته
با پیشرفت بیماری و آسیب گستردهتر کبد، علائم زیر ظاهر میشوند:
- زردی شدید پوست و چشمها (بهدلیل افزایش بیلیروبین در خون)
- تورم شکم (آسیت) بهدلیل تجمع مایعات
- خارش شدید پوست (به دلیل افزایش مواد سمی در خون)
- افزایش کبودی و خونریزی غیرطبیعی (به علت کاهش فاکتورهای انعقادی)
- سرگیجه و گیجی خفیف
۳. علائمی که نشاندهنده نارسایی کبد هستند
در صورت پیشرفت بیماری به نارسایی کبدی کامل، عملکرد کبد بهشدت مختل شده و علائم زیر رخ میدهند:
- انسفالوپاتی کبدی (اختلال در عملکرد مغز بهدلیل تجمع سموم) که با گیجی شدید، اختلال در تمرکز، رفتارهای غیرعادی و حتی کما همراه است.
- تشنج و تغییرات رفتاری ناگهانی به دلیل اختلالات متابولیکی
- کاهش سطح هوشیاری و بیحالی شدید
- نارسایی کلیوی همزمان که با کاهش میزان ادرار همراه است
- اختلالات تنفسی و افت شدید فشار خون
اهمیت تشخیص بهموقع
در صورت مشاهده علائم پیشرفته، بیمار باید بلافاصله به بخش مراقبتهای ویژه منتقل شود، زیرا نارسایی کبد در این مرحله میتواند در عرض چند روز کشنده باشد و تنها راه نجات پیوند فوری کبد است.
علل هپاتیت فولمینانت
۱. ویروسهای عامل
برخی از عفونتهای ویروسی میتوانند باعث التهاب شدید و نارسایی حاد کبد شوند:
- هپاتیت ویروسی نوع B و D (شایعترین علت در بسیاری از موارد)
- هپاتیت نوع A و E (بهویژه در افرادی که نقص ایمنی دارند)
- ویروس سیتومگالو (CMV)
- ویروس اپشتین بار (EBV)
- ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)
این ویروسها میتوانند منجر به التهاب حاد و تخریب گسترده سلولهای کبدی شده و در برخی موارد، به نارسایی کامل کبد منجر شوند.

کیت خودارزیابی ایدز – کیت خانگی آزمایش ایدز
کیت خودارزیابی ایدز چیست؟ (محصولی است که با خواندن دستورالعمل آن، میتوان آزمایش ایدز خود را بصورت محرمانه انجام داد.)
۲. مسمومیتهای دارویی (خصوصاً استامینوفن)
مصرف برخی داروها، بهویژه در دوزهای بالا یا برای مدت طولانی، میتواند به مسمومیت کبدی منجر شود:
- استامینوفن (پاراستامول): شایعترین علت هپاتیت فولمینانت ناشی از دارو. مصرف بیش از ۴ گرم در روز یا مصرف همزمان با الکل خطرناک است.
- داروهای ضدتشنج (مثل فنیتوئین و والپروات سدیم)
- داروهای ضدسل (مثل ایزونیازید و ریفامپین)
- آنتیبیوتیکها (مثل تتراسایکلین و کوتریموکسازول)
- داروهای گیاهی سمی برای کبد (مثل برخی مکملهای لاغری یا بدنسازی)
۳. بیماریهای خودایمنی
در بیماریهای خودایمنی، سیستم ایمنی به اشتباه سلولهای کبد را هدف قرار داده و آنها را تخریب میکند. مهمترین این بیماریها عبارتند از:
- هپاتیت خودایمنی
- بیماریهای همراه مانند لوپوس و سندرم آنتیفسفولیپید
در این شرایط، پاسخ التهابی بدن باعث از بین رفتن عملکرد طبیعی کبد و ایجاد نارسایی حاد میشود.
۴. دلایل متابولیک و ژنتیکی
برخی اختلالات متابولیک و ژنتیکی نیز میتوانند منجر به آسیب کبدی شدید شوند:
- بیماری ویلسون: اختلال در متابولیسم مس که منجر به تجمع سمی مس در کبد و تخریب آن میشود.
- کمبود آلفا-۱ آنتیتریپسین: یک بیماری ژنتیکی که میتواند به سیروز و نارسایی کبدی منجر شود.
- مسمومیت با سموم طبیعی: مصرف قارچهای سمی مانند آمانیتا فالوئیدس میتواند باعث تخریب شدید سلولهای کبدی و نارسایی حاد شود.
در بیماریهای خودایمنی، سیستم ایمنی به اشتباه سلولهای کبد را هدف قرار داده و آنها را تخریب میکند.بیماریهای همراه مانند لوپوس و سندرم آنتیفسفولیپید
انتقال هپاتیت از چه طریقی است؟ آشنایی با راههای اصلی و پیشگیری
عوارض هپاتیت فولمینانت
۱. نارسایی حاد کبد
نارسایی حاد کبد، خطرناکترین پیامد هپاتیت فولمینانت است و به این معناست که کبد دیگر قادر به انجام وظایف حیاتی خود نیست. مهمترین مشکلات ناشی از نارسایی کبد عبارتند از:
- تجمع سموم در خون به دلیل ناتوانی کبد در متابولیزه کردن مواد زائد
- کاهش تولید پروتئینهای ضروری مانند آلبومین که منجر به تورم شدید بدن (آسیت) میشود
- اختلال در متابولیسم مواد مغذی که باعث سوءتغذیه و ضعف عمومی بیمار میشود
- افزایش بیلیروبین در خون که موجب زردی شدید پوست و چشمها میشود
۲. انسفالوپاتی کبدی
انسفالوپاتی کبدی یکی از جدیترین عوارض ناشی از نارسایی کبد است که به دلیل تجمع سموم (مانند آمونیاک) در خون و رسیدن آنها به مغز رخ میدهد. این وضعیت باعث مشکلات عصبی و شناختی میشود که میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- تغییرات رفتاری ناگهانی (تحریکپذیری، بیقراری یا افسردگی شدید)
- اختلال در تمرکز و حافظه
- کاهش سطح هوشیاری، گیجی و هذیانگویی
- لرزش دستها (آستریکسیس) و حرکات غیرارادی
- کما و مرگ در موارد شدید
۳. مشکلات انعقادی و خونریزی داخلی
کبد مسئول تولید فاکتورهای انعقادی خون است. در صورت نارسایی کبد، خون بیمار بهدرستی لخته نمیشود و این میتواند منجر به مشکلات جدی شود، از جمله:
- کبودیهای غیرطبیعی و خونریزیهای مکرر (حتی بدون ضربه)
- خونریزی داخلی در دستگاه گوارش (مانند خونریزی معده و مری)
- خونریزی از لثهها و بینی
- خونریزی شدید هنگام جراحی یا زخمهای کوچک
تشخیص هپاتیت فولمینانت
۱. آزمایشهای موردنیاز
آزمایشهای خونی، اولین و مهمترین روش برای تشخیص هپاتیت فولمینانت هستند. این آزمایشها نشان میدهند که آیا کبد بهدرستی کار میکند یا دچار آسیب شدید شده است:
-
آزمایشهای کبدی (LFTs – Liver Function Tests)
- ALT و AST (آنزیمهای کبدی): افزایش شدید این آنزیمها نشاندهنده تخریب گسترده سلولهای کبدی است.
- آلکالین فسفاتاز (ALP) و گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT): برای ارزیابی مشکلات مجاری صفراوی و کبد.
- بیلیروبین: افزایش بیلیروبین توتال و مستقیم نشاندهنده کاهش عملکرد کبد در تصفیه خون است.
- آلبومین: کاهش سطح آلبومین نشاندهنده نارسایی کبدی است.
-
آزمون انعقادی (INR و PT)
- INR (نسبت بینالمللی نرمالشده) و PT (زمان پروترومبین): کبد فاکتورهای انعقادی را تولید میکند، بنابراین افزایش INR (بیش از ۱.۵) نشانه جدی نارسایی کبدی است.
-
آمونیاک خون
- در صورت افزایش سطح آمونیاک، احتمال بروز انسفالوپاتی کبدی وجود دارد.
-
تستهای ویروسی
- بررسی وجود هپاتیتهای ویروسی (A، B، C، D، E) و سایر عفونتهای مرتبط (HSV، EBV، CMV).
-
آزمایشهای خودایمنی
- بررسی آنتیبادیهای خودایمنی برای تشخیص هپاتیت خودایمنی.
۲. بیوپسی کبد
بیوپسی کبد ممکن است برای ارزیابی شدت آسیب انجام شود، اما به دلیل وخامت شرایط بیمار، در همه موارد قابل انجام نیست. این روش معمولاً زمانی انجام میشود که علت بیماری نامشخص باشد.
- بیوپسی از طریق سوزن: برای نمونهبرداری از بافت کبد و بررسی زیر میکروسکوپ.
- بیوپسی ترانس ژوگولار: در بیمارانی که مشکلات انعقادی شدید دارند، این روش ایمنتر است.
۳. تصویربرداریهای لازم
تصویربرداریهای پزشکی به ارزیابی ساختار کبد و بررسی احتمال وجود مشکلات زمینهای کمک میکنند:
-
سونوگرافی شکم
- بررسی اندازه و وضعیت کبد، وجود مایعات شکمی (آسیت) و مشکلات مجاری صفراوی.
- الاستوگرافی (FibroScan): برای ارزیابی میزان فیبروز و آسیب کبدی.
-
سیتی اسکن (CT scan)
- کمک به رد کردن سایر بیماریهای کبدی مانند تومورها یا انسداد عروق کبدی.
-
امآرآی (MRI)
- بررسی دقیقتر مشکلات عروقی یا صفراوی.
هپاتیت فولمینانت و تشخیص با ام آر آی کبد
- بررسی دقیقتر مشکلات عروقی یا صفراوی.
درمان هپاتیت فولمینانت
۱. روشهای درمان حمایتی
در مراحل اولیه، اگر بیمار هنوز به نارسایی کامل کبد دچار نشده باشد، اقدامات حمایتی میتوانند به کاهش شدت بیماری و افزایش شانس بهبودی کمک کنند. این روشها شامل موارد زیر هستند:
- بستری در بخش مراقبتهای ویژه (ICU): بیماران مبتلا به هپاتیت فولمینانت نیاز به مانیتورینگ دقیق دارند.
- مدیریت مایعات و الکترولیتها: برای حفظ فشار خون و عملکرد کلیهها، سرمهای تزریقی وریدی تجویز میشوند.
- حمایت از عملکرد مغزی: برای جلوگیری از انسفالوپاتی کبدی، مصرف پروتئین کاهش داده شده و داروهایی مانند لاکتولوز برای کاهش جذب آمونیاک تجویز میشود.
- کنترل خونریزی: در صورت کاهش فاکتورهای انعقادی، تزریق پلاسمای تازه منجمد (FFP) یا ویتامین K انجام میشود.
- کنترل عفونتها: بیماران در معرض خطر عفونتهای شدید هستند، بنابراین آنتیبیوتیکهای پروفیلاکتیک ممکن است تجویز شوند.
۲. پیوند کبد (زمان مناسب برای انجام آن)
در بیمارانی که کبدشان بهطور کامل از کار افتاده و درمانهای حمایتی بینتیجه بوده، پیوند کبد تنها راه نجات است.
زمان مناسب برای پیوند کبد
پیوند کبد زمانی انجام میشود که بیمار معیارهای King’s College را داشته باشد:
- INR > ۶.۵ (نشاندهنده نارسایی شدید کبد)
- انسفالوپاتی شدید (درجه ۳ یا ۴)
- کراتینین > ۳ mg/dL (نارسایی کلیوی همراه با هپاتیت فولمینانت)
- pH شریانی کمتر از ۷.۳ (اسیدوز شدید متابولیک)
انواع پیوند کبد
- پیوند از فرد فوتشده (Cadaveric Liver Transplant): شایعترین نوع پیوند کبد
- پیوند از فرد زنده (Living Donor Liver Transplant): در برخی موارد، بخشی از کبد یک فرد زنده به بیمار پیوند زده میشود.
۳. داروهای مورد استفاده
داروهای تجویزی بسته به علت بیماری متفاوت هستند:
-
در موارد مسمومیت با استامینوفن
- N-استیل سیستئین (NAC): برای کاهش اثرات سمی استامینوفن، حتی در مراحل پیشرفته مؤثر است.
-
در موارد عفونتهای ویروسی
- آسیکلوویر: برای ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)
- اینترفرون و داروهای ضدویروسی: برای هپاتیت ویروسی B
-
در هپاتیت خودایمنی
- کورتیکواستروئیدها (پردنیزولون): برای کاهش حمله سیستم ایمنی به کبد
-
در مسمومیتهای دیگر (مانند قارچ سمی آمانیتا)
- سیلیبینین (Silibinin) یا پنیسیلین G برای کاهش جذب سم قارچ در کبد
چگونه از هپاتیت فولمینانت پیشگیری کنیم؟
۱. واکسیناسیون علیه هپاتیت
یکی از مهمترین راههای پیشگیری از هپاتیت فولمینانت، دریافت واکسنهای مناسب است:
- واکسیناسیون هپاتیت B: دریافت سه دوز واکسن هپاتیت B از ابتلا به این ویروس جلوگیری میکند و همچنین از هپاتیت D (که فقط در افراد مبتلا به هپاتیت B رخ میدهد) پیشگیری میکند.
از چه سالی واکسن هپاتیت زده اند :واکسیناسیون هپاتیت ب در ایران
- واکسیناسیون هپاتیت A: برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به هپاتیت A هستند، مانند کارکنان مراکز درمانی و مسافران مناطقی که این بیماری شایع است.
- تقویت ایمنی کودکان و نوزادان: واکسیناسیون نوزادان در ماههای اول زندگی میتواند از بروز عفونتهای شدید جلوگیری کند.
۲. کاهش مصرف داروهای مضر برای کبد
برخی داروها میتوانند به کبد آسیب برسانند و در صورت مصرف بیش از حد، باعث مسمومیت و نارسایی حاد کبدی شوند. برای پیشگیری:
-
استامینوفن (پاراستامول) را با احتیاط مصرف کنید
- دوز روزانه نباید از ۴۰۰۰ میلیگرم (۴ گرم) تجاوز کند.
- استامینوفن را همزمان با الکل یا سایر داروهای کبدی مصرف نکنید.
-
از مصرف داروهای بدون نسخه یا گیاهی نامشخص خودداری کنید
- برخی مکملهای گیاهی و داروهای لاغری ممکن است حاوی ترکیبات سمی برای کبد باشند.
-
مصرف داروهای تجویزشده را طبق دستور پزشک انجام دهید
- برخی داروها مانند ایزونیازید (ضدسل)، فنیتوئین (ضدتشنج) و برخی آنتیبیوتیکها میتوانند در افراد مستعد باعث آسیب کبدی شوند.
برخی داروها میتوانند به کبد آسیب برسانند و در صورت مصرف بیش از حد، باعث مسمومیت و نارسایی حاد کبدی شوند.
- برخی داروها مانند ایزونیازید (ضدسل)، فنیتوئین (ضدتشنج) و برخی آنتیبیوتیکها میتوانند در افراد مستعد باعث آسیب کبدی شوند.
۳. اقدامات لازم برای جلوگیری از انتقال ویروسها
-
رعایت ایمنی در روابط جنسی
- استفاده از کاندوم میتواند از انتقال هپاتیت B و C جلوگیری کند.
- انجام آزمایشهای منظم برای شناسایی و درمان زودهنگام عفونتها.
-
پرهیز از استفاده مشترک از وسایل شخصی
- تیغ، مسواک و سوزن تزریق نباید بین افراد به اشتراک گذاشته شوند.
-
ایمنی در تزریق و اقدامات پزشکی
- استفاده از سرنگهای یکبارمصرف و استریل در مراکز درمانی و بین افراد معتاد به مواد مخدر.
- بررسی دقیق وضعیت سلامت خونهای اهدایی برای جلوگیری از انتقال ویروسهای هپاتیتی.
نتیجه گیری
هپاتیت فولمینانت یک بحران ناگهانی و کشنده برای کبد است که اگر بهموقع تشخیص داده نشود، در عرض چند روز میتواند منجر به نارسایی کامل کبد و مرگ شود. این بیماری میتواند بر اثر عفونتهای ویروسی، مسمومیتهای دارویی، بیماریهای خودایمنی یا اختلالات متابولیک رخ دهد و تنها راه نجات در موارد شدید، پیوند فوری کبد است.
اما نکته کلیدی اینجاست: این بیماری در بسیاری از موارد قابل پیشگیری است. با انجام واکسیناسیون علیه هپاتیت B و A، پرهیز از مصرف بیرویه داروهای سمی برای کبد و رعایت نکات بهداشتی برای جلوگیری از انتقال ویروسها، میتوان از این بیماری خطرناک جلوگیری کرد.
آیا از سلامت خود مطمئن هستید؟ با کیتهای خودارزیابی ایدز و هپاتیت، در کمتر از 20 دقیقه و بهصورت کاملاً محرمانه، از وضعیت خود آگاه شوید. همین حالا سفارش دهید! نه فقط بخاطر خودتان…
بسته پیشنهادی خودمراقبتی ( حاوی یک کیت ایدز، یک هپاتیت بی ، یک هپاتیت سی LIFO MAX )
نمره 4.92 از 5647,000 تومانقیمت اصلی: 647,000 تومان بود.559,000 تومانقیمت فعلی: 559,000 تومان.پیشنهادی پارتنری ( 4 کیت ایدز LIFO MAX)
نمره 4.94 از 5836,000 تومانقیمت اصلی: 836,000 تومان بود.779,000 تومانقیمت فعلی: 779,000 تومان.
منابع
- webmd
- CDC
- NIDDK
- AASLD