دریافت واکسن هپاتیت B
در دنیا حدود ۲۴۰ میلیون نفر مبتلا ویروس هپاتیت B هستند. این ویروس می‌تواند سبب ایجاد عفونت حاد و مزمن در افراد شود. هپاتیت B مزمن، علت اصلی سیروز کبدی و سرطان کبد در افراد است که در سال ۲۰۱۳ جان بیش از ۶۸۶ هزار نفر را در سراسر جهان گرفته است. تعداد مرگ‌های مرتبط با هپاتیت B به‌علت واکسیناسیون و برنامه‌های ایمن‌سازی کشورها درحال کاهش است. به‌طوری که در حد فاصل سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۳ مرگ‌های مرتبط با این بیماری ۳۳درصد کاهش یافته است. در ادامه نیز به بررسی کجا واکسن هپاتیت بزنم؟ میپردازیم.
واکسن هپاتیت ب
در سال ۱۹۶۵ دکتر باروخ بلومبرگ ، اولین بار ویروس هپاتیت ب را کشف و معرفی کرد.
اولین واکسن هپاتیت ب در سال ۱۹۷۱ از ویروس‌هایی که تحت حرارت کشته و یا ضعیف شده بودند ، ساخته شده است.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در سال ۱۹۸۱ اولین واکسن هپاتیت ب را تایید کرد ، این واکسن از پلاسمای افراد مبتلا به ویروس ، استخراج و تحت عملیات غیر فعال سازی با فرمالدهید و حرارت ، ساخته شده است.(واکسن ویروس‌های غیر فعال نسل اول) این نوع واکسن‌ها شامل ذرات ویروسی بودند.
در سال ۱۹۸۶ تحقیقات برای ساخت نسل دوم واکسن‌های هپاتیت ی شروع و در سال ۱۹۹۰ تزریق واکسن‌های نسل اول متوقف شد. در واکسن‌های نسل دوم به صورت نوترکیب، آنتی‌ژن‌های ویروس را با توجه به DNA ویروس ، با دستکاری ژنتیکی تولید می‌کنند.
این آنتی‌ژن ها، سیستم ایمنی را برای مقابله ویروس و تولید آنتی‌بادی تحریک می‌کنند.
در حال حاضر استفاده از این واکسن‌ها حاوی فرآورده‌های خونی نیست و احتمال ابتلا به هپاتیت ب از طریق تزریق این واکسن‌ها وجود ندارد.۱
واکسن هپاتیت ب در بزرگسالان
خون و مایعات بدن افراد آلوده در صورتی که با خون و یا لایه مخاطی بدن افراد سالم در تماس باشد ، می‌تواند ویروس هپاتیت ب را منتقل کنید ، روابط جنسی محافظت نشده ، تزریق مشترک مواد مخدر ، انتقال از مادر به نوزاد و زخمی شدن با سوزن های آلوده از جمله راه‌های عفونت هپاتیت ب است ، به همین دلیل مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا(CDC) توصیه می‌کند ، واکسن هپاتیت ب در بزرگسالان ۱۹ تا ۵۹ سال که واکسیناسیون انجام نداده‌اند ، باید تزریق شود و افراد ۶۰ ساله و مسن‌تر اگر به هر دلیلی در معرض ابتلا به ویروس هپاتیت ب هستند بهتر است واکسن هپاتیت را تزریق کنند. زیرا معمولا علائم بیماری تا چندین سال بعد از ابتلا بروز نمی‌کند و ممکن است افراد بدون اطلاع از بیماری خود ، عفونت را به دیگران منتقل کنند.۲و۳
محل تزریق واکسن هپاتیت در بزرگسالان
واکسن هپاتیت ب باید به صورت عضلانی تزریق شود ، محل توصیه شده برای تزریق واکسن ، عضله دلتوئید (شانه) است ،تزریق در عضله گلوتئال (باسن) افراد باعث کاهش قدرت ایمنی زایی واکسن می‌شود. در افراد سالم معمولاً واکسن زیرجلدی تزریق نمی‌شود چون در این صورت آنتی‌ژن سطحی هپاتیت ب ، کمتر وارد جریان خون می‌شود.
به طور کلی اگر واکسن در جایی غیر از عضله دلتوئید تزریق شود ، باید واکسن تکرار شود مگر اینکه بعد از تکمیل دوره تزریق واکسن ، با انجام آزمایش‌های سرولوژیک ، ایمنی ایجاد شده در بدن افراد تایید شود.
تنها در افرادی که در معرض خونریزی بعد از تزریق واکسن هستند ، مانند افراد مبتلا به بیماری هموفیلی که دچار کمبود فاکتورهای انعقادی خون هستند و ممکن است در محل تزریق واکسن هماتوم زخ دهد، به همین دلیل بهتر است واکسن هپاتیت ب به صورت زیرجلدی تزریق شود.
البته از طرفی به دلیل تزریق پلاسما به افراد مبتلا به هموفیلی شانس ابتلا به هپاتیت ب در این افراد بیشتر است ، به همین خاطر تزریق واکسن هپاتیت ب برای این افراد بسیار مهم است و باید میزان اثر بخشی واکسن ، بعد از تزریق زیرجلدی ، در این افراد بررسی شود.۴.۵
نحوه تزریق واکسن هپاتیت در بزرگسالان
واکسیناتورها باید به آناتومی و ساختار ناحیه‌ای که قصد دارند واکسن را تزریق می‌کنند ، کاملاً آشنا باشند و با توجه سن ، حجم ماده تزریقی ، اندازه عضله و عمق زیر سطح عضله اقدام به تزریق واکسن کنند.
در صوت تزریق چند واکسن همزمان این واکسن‌ها نباید در یک سرنگ با هم مخلوط شوند محل ترجیحی برای تزریق عضلانی بالای بازو در عضله دلتوئید است
نحوه تزریق واکسن هپاتیت در بزرگسالان، به این صورت است که سوزن باید وارد توده عضلانی شود اما نباید سر سوزن آنقدر بلند باشد که به عصب زیرین ، عروق و یا استخوان افراد آسیب بزند.
معمولاً باید طول سوزن ۲۵ تا ۳۸ میلی‌متر باشد، در زنان باید از سر سوزن‌های کوچکتر با طول ۲۲ تا ۲۵ میلی‌متر استفاده شود و در افراد در معرض خونریزی بعد از تزریق واکسن ، در صورت تزریق عضلانی باید از سر سوزن‌های بسیار باریک و کوتاه استفاده کرد.۶
زمان تزریق واکسن هپاتیت بزرگسالان
برنامه استاندارد برای زمان تزریق واکسن هپاتیت بزرگسالان 6 _ 1 _ 0 است ، به این صورت که یک دوز از واکسن هپاتیت در اسرع وقت تزریق می‌شود و به فاصله ۴ هفته از واکسن اول، دوز دوم تزریق می‌شود و در پایان ، ۶ ماه بعد از تزریق اولین واکسن، باید دوز سوم تزریق شود.
افرادی که بواسطه راه‌های انتقال ویروس هپاتیت ب، در معرض ابتلا به عفونت هپاتیت قرار گرفتند و نگران سلامتی خود هستند، باید برنامه تسریع شده تزریق واکسن هپاتیت را انجام دهند.این وضعیت را پروفیلاکسی پس از مواجهه می‌نامند.
در این برنامه، واکسن در چهار دوز تزریق می‌شود، سه دوز از واکسن طی یک ماه در روز اول، روز هفتم و بیست و یک روز بعد (21D _ 7D _ 0D ) و سپس دوز چهارم یک سال بعد از دوز اول تجویز می‌شود.
اگر یک دوز از برنامه استاندارد تزریق واکسن فراموش شود باید چیکار کرد
در صورت فراموشی تزریق یک دوز از واکسن، نیاز به شروع مجدد سری واکسن نیست.
اگر دوز دوم واکسن فراموش شود ، باید در اسرع وقت دوز دوم و در فاصله ۸ هفته از دوز دوم ، باید دوز سوم هم تزریق شود و اگر فقط دوز سوم فراموش شده باشد باید در اسرع وقت این دوز از واکسن تزریق شود این نکته بسیار مهم است که دوز سوم باید حداقل ۸ هفته پس از دوز دوم و حداقل ۱۶ هفته بعد از دوز اول تزریق شود همچنین فاصله دوز اول و دوم باید حداقل ۴ هفته باشد.۴ و ۷
دوز واکسن هپاتیت در بزرگسالان
واکسن هپاتیت ب بسیار موثر است ، اگر نحوه تزریق و دوز مصرفی این واکسن رعایت شود ، حدود ۹ نفر از هر ۱۰ نفر بزرگسال که واکسن زده‌اند در برابر ابتلا به ویروس هپاتیت ب ایمن خواهند شد.
دوز واکسن هپاتیت در بزرگسالان ۱۰ تا ۲۰ میکروگرم و یا یک میلی لیتر است. این واکسن در افراد بالای ۴۰ سال، افراد چاق ، مصرف کنندگان دخانیات، معتادین به الکل، افرادی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند و افرادی که تحت دیالیز قرار می‌گیرند، ممکن است نیاز باشد با دوز بیشتری تزریق شود.
واکسن هپاتیت ب به طور کلی عوارض جانبی شدیدی ایجاد نمی‌کند، اما در صورت واکنش‌های آلرژیک در افراد باید از تزریق دوزهای بعدی خودداری کرد.
اگر می‌خواهید مطمئن شوید که با این دوز از واکسن، در بدن شما ایمنی لازم در برابر ویروس هپاتیت ایجاد شده است، می‌توانید ۴ تا ۸ هفته بعد از تزریق آخرین دوز واکسن، تیتر آنتی بادی(HBS_Ab) ضد آنتی‌ژن سطحی ویروس هپاتیت را در بدن بررسی کنید.
دوزهای یادآور یا تقویت کننده
دوزهای تقویت کننده برای افرادی که واکسن هپاتیت را تزریق کرده‌اند و سیستم ایمنی طبیعی دارند توصیه نمی‌شود.
دوزهای یادآور بیشتر برای افراد تحت همودیالیز تجویز می‌شود. این افراد باید سالانه آزمایش HBS_Ab را انجام دهند.و در صورت کاهش تیتر آنتی‌بادی باید دوزهای یادآور را تزریق کنند.۴و۸ و۹
پروتکل تزریق واکسن هپاتیت
طبق پروتکل‌های بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران، تمام متولدین از سال ۱۳۷۲ به بعد، اولین دوز واکسن هپاتیت B خود را در بدو تولد دریافت کرده‌اند. طبق برنامه معاونت بهداشتی دوزهای بعدی واکسن هپاتیت، در مراکز خدمات جامع سلامت در نزدیکی محل سکونت نوزاد تزریق می‌شود. همچنین در یک طرح فراگیر تمام متولدین سال ۶۸ به بعد هم برای تزریق واکسن هپاتیت به مراکز بهداشتی فراخوان شده‌اند.
واکسن هپاتیت در حال حاضر برای نوزادان تازه متولد شده همراه بیماری کزاز، دیفتری، سیاه سرفه و هموفیلوس آنفولانزای B تحت عنوان واکسن پنتاوالان تزریق می‌شود.
مکان مجاز برای واکسن هپاتیت
واکسن هپاتیت B به صورت کاملا رایگان در مراکز بهداشتی محل سکونت افراد تزریق می‌شود. قبل از تزریق واکسن هپاتیت B هیچ آزمایشی برای اطلاع از ابتلا افراد انجام نشده و سوابق تزریق واکسن با توجه به کدملی اشخاص مشخص می‌شود.
گروه‌های واجدین شرایط تزریق واکسن هپاتیت
گروه‌های واجد شرایط پرخطر و در معرض خطر که باید واکسیناسیون هپاتیت B را انجام دهند عبارتند از:
کلیه پرسنل شاغل در مراکز بهداشتی درمانی که به‌نحوی با خون و ترشحات آغشته به خون و مایعات بدن بیماران در تماس هستند شامل پزشکان، پرستاران، ماماها، بهیاران، تزریق کننده‌های واکسن، دندان‌پزشکان، کارشناسان و تکنسین‌های آزمایشگاه تشخیص طبی، نظافت‌چیان واحد‌های بهداشتی درمانی و آزمایشگاه‌های تشخیص طبی، دانش‌آموزان بهورزی، دانشجویان پزشکی، دندان‌پزشکی، پرستاری و مامایی بیماران تحت درمان دیالیز و بیماران نیازمند به تزریق مکرر خون و فرآورده‌های خونی (بیماران هموفیلی، تالاسمی و …)
مقله مرتبط:آزمایش هپاتیت برای استخدام
مبتلایان به هپاتیت C و ویروس اچ‌آی‌وی
خانواده افراد مبتلایان به هپاتیت B ساکن در زیر سقف مسکونی مشترک
افراد تحت درمان با داروهای سرکوب‌گر سیستم ایمنی
بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن کبدی
بیماران مبتلا به دیابت
پرسنل موسسات نگهداری از کودکان عقب مانده ذهنی، پرسنل خانه سالمندان و معلمین مدارس استثنایی
آتش‌نشانان، امدادگران اورژانس، زندان بانان، کارشناسان آزمایشگاه‌های تحقیقات جنایی و پزشک قانونی
کلیه زندانیان، افراد دارای رفتار های جنسی پر خطر و اعتیاد تزریقی، ساکنین گرم خانه‌ها و مراکز نگهداری از افراد بی‌خانمان
رفتگران شهرداری، آرایشگران و افرادی که تماس شغلی با اجساد دارند (مانند غسال‌ها)
زمان دریافت واکسن هپاتیت B
ماهیت این واکسن، آنتی‌ژن سطحی ویروس هپاتیت B است که برای افراد ۱۰ ساله، کمتر از ۰/۵ میلی‌لیتر و برای افراد بالای ۱۰ سال، یک میلی‌لیتر به صورت عضلانی در سه نوبت تزریق می‌شود. نوبت اول در اولین مراجعه، نوبت دوم یک ماه بعد از تزریق اول و نوبت سوم شش ماه بعد از تزریق اول انجام می‌شود. در بزرگسالان دیالیزی و بزرگسالان مبتلا به نقایص سیستم ایمنی دوز واکسن دو برابر است.
ویروس هپاتیت B در صورت تشخیص بموقع کاملا قابل درمان است. شما می‌توانید با کیت‌های خودارزیابی هپاتیت به صورت محرمانه در منزل آزمایش تشخیص هپاتیت B و C را انجام دهید..
منبع: مرکز مدیریت بیمار‌های واگیر، اداره هپاتیت
(۱)https://www.hepb.org/prevention-and-diagnosis/vaccination/history-of-hepatitis-b-vaccine/
(۲)https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/vis/vis-statements/hep-b.html
(۳)https://kidshealth.org/en/parents/hepb-vaccine.html
(۴)https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5516a2.htm
(۵)https://immunisationhandbook.health.gov.au/contents/vaccination-for-special-risk-groups/vaccination-for-people-with-bleeding-disorders
(۶)https://wonder.cdc.gov/wonder/prevguid/p0000348/p0000348.asp#head005008000000000
(۷)https://medicalguidelines.msf.org/en/viewport/EssDr/english/hepatitis-b-vaccine-16687723.html
(۸)https://www.nhs.uk/conditions/vaccinations/hepatitis-b-vaccine/
(۹)https://www.hepb.org/blog/the-3-shot-hbv-vaccine-do-i-need-to-restart-the-series-if-i-am-off-the-recommended-schedule/
یک نظر در “کجا واکسن هپاتیت بزنم؟”