بیماری ایدز چیست؟
در جواب بیماری ایدز چیست باید گفت که بیماری‌های عفونی توسط عوامل متعددي شامل باکتری، ویروس، قارچ و… به وجود می‌آیند. در بین تمامی این عوامل، ویروس‌ها براي ادامه حيات و تكثير خود، نیاز به سلول‌هايی از بدن سایر موجودات زنده دارند. معمولا هر ویروس، تنها می‌تواند در یک یا چند نوع مشخص از سلول‌های موجود هدف قرار گرفته و زندگی کند؛ برای مثال، ويروس انفلوانزا به سلول‌های دستگاه تنفس فوقاني و ويروس‌های مولد بيماري‌هاي اسهالي به سلول‌هاي دستگاه گوارش به‌ویژه روده‌ها علاقمند هستند.
ویروس عامل بیماری ایدز و نحوه ورود آن به بدن
HIV یا ویروس نقص ایمنی انسان، عامل به وجودآورنده ایدز است که نوع خاصی از گلبول‌های سفید(T Cell CD4+) را دگیر می‌کند. اين ويروس در خارج از بدن و بدون دسترسي به گلبول‌هاي سفيد در مدت كوتاهي از بين ميرود. حرارت، الكل و مواد ضدعفوني‌كننده (مانند وايتكس) نیز موحب تخریب اچ‌آی‌وی و غیرفعال شدن ویروس میشوند (1).
همانطور که اشاره شد، سلول‌های هدف ويروس HIV ، گلبول‌هاي سفيد خون هستند. بنابراین ويروس باید از طریقی وارد بدن شده و به گلبول‌هاي سفيد دسترسي پیداکند. برای تحقق این امر، نیاز است مقادیری از خون يا ترشحات حاوي گلبول‌هاي سفید آلوده به ويروس (مانند مایع منی یا ترشحات واژن)، با خون و يا مخاط آسیب دیده بدن فرد سالم در تماس قرار گیرد.
به‌‍‌‌طور کلی ويروس اچ‌آی‌وی از 3 راه اصلي زير مي تواند وارد بدن انسان شود :
- تریق خون و فرآورده‌های خونی یا هرگونه جسم تیز برنده که آلوده به خون تازه باشد مانند سوزن‌های استفاده شده در تزریق مشترک مواد مخدر
- از طریق انواع رابطه‌های جنسی پرخطر و محافظت نشده
- از طریق انتقال مادر به نوزاد در حین زایمان و دوران شیردهی
ویروس مذکور نمی‌تواند از طریق بوسه معمولی، دست دادن، نیش حشرات، استفاده از وسایل مشترک، خوردن غذای مشترک، سرفه، عطسه و… منتقل شود (2).
پاسخ سوال: بیماری ایدز چیست
گفته شد که ویروس ایدز به گلبول‌هاي سفيد بدن حمله کرده و شروع به تكثير ميكند. بنابراین ویروس وارد سلولی می‌شود که وظیفه آن از بین بردن عوامل بیگانه ازجمله HIV است! مانند دشمني كه در ارتش يك كشور رسوخ كرده و مانع اقدام سربازهاي آن كشور در مقابل بيگانگان می‌شود؛ بدن نیز در برابر ویروس موجود در گلبول‌های سفید هیچ اقدامی انجام نمی‌دهد. به این ترتیب در اوایل بیماری، نه ویروس فعالیتی دارد و نه بدن عکس‌العملی نشان می‌دهد؛ بنابراین مرحله اول هیچ علامتی ندارد.
بعد از مدتي (23 تا 90 روز پس از ورود ویروس) ماده‌ای به نام آنتی‌بادی در خون ترشح مي‌شود به تشخيص آزمايشگاهي ایدز كمك مي كند.
مقاله مرتبط:تشخیص ایدز در خانه
مرحله نهایی و کشنده بیماری به نام ایدز
ويروس اچ‌آی‌وی در گلبول سفيد پنهان شده و از امکانات گلبول سفید برای رشد و تکثیر خود استفاده می‌کند؛ بدین ترتیب گلبول سفيد آرام آرام توان و كارایي خود را از دست داده و تمام توانش صرف تکثیر ویروس می‌شود.
روند از بین رفتن سیستم ایمنی توسط ویروس ایدز ممکن است 5 تا 20 سال زمان ببرد. در نهایت سیستم ایمنی نمی‌تواند وظایف خود که شامل مقاومت و مقابله بدن دربرابر عوامل بیماری‌زا است را به درستی انجام دهد. این وضعیت ایدز نامیده می‌شود. اگر در این مرحله عامل بيماري‌زايی به غیر از ویروس ایدز وارد بدن شود، گلبول‌هاي سفيد نمي‌توانند به وظيفه محافظتی خود عمل كرده و بدن قادر به از بین بردن عامل بیماری‌زا نيست. درنتیجه میکروب مذکور می‌تواند باعث به وجود آمدن بیماری و علایم ایدز شود.
با کاهش قدرت و کارایی گلبول‌هاي سفيد میکروب‌هایی كه در حالت عادي بيماري‌هاي ساده‌ای ايجاد کرده و به سرعت درمان می‌شدند، عفونت‌های شدیدی را به وجود می‌آورند. درواقع بيماري‌هاي عفوني و سرطان‌هاي غير عادي در بدن فرد فرصت رشد وبيماري‌زايي پيدا مي‌كنند.
فاصله زمانی بین ورود ویروس به بدن و مرحله ایدز، به دو عامل مهم بستگی دارد :
- قدرت سیستم ایمنی: هر چه توان و قدرت سیستم ایمنی بیشتر باشد، این بازه طولانی‌تر است. و هر عاملی مانند عفونت‌های دیگر، سوتغذیه و استرس که سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند باعث کوتاه شدن این فاصله زمانی میشوند.
- تعداد ویروس وارده شده: هرچه تعداد ویروس وارد شده بیشتر باشد، قوای سیستم ایمنی سریع‌تر کاهش پیدا می‌کند.
چه افرادی در معرض خطر ابتلا به ایدز هستند؟
تمام افراد جامعه به نوعی در معرض خطر ابتلا به ایدز هستند؛ اما با توجه به راه‌های انتقال ایدز، ریسک ابتلا در گروهی از افراد بیشتر از سایرین است:
- معتادان و كساني كه مواد مخدر تزريقي را با سرنگ و سر سوزن‌هاي مشترك استفاده میکنند. و شرکای جنسی آنها.
- افرادي كه روابط جنسي با شرکای جنسی متعدد دارند.
- افراد مبتلا به بيماري‌هاي آميزشي و مقاربتي.
- دريافت كنندگان مكرر خون، فرآورده‌هاي خوني و فاكتورهاي انعقادي آلوده.
- همسران افراد مبتلا به ایدز و نوزادان دارای مادران میتلا به اید.
- کارگران جنسی.
- مردانی که با مردان روابط جنسی دارند.
- انجام خدمات دندان پزشکی، تاتو، خالکبوبی و ناخن کاری در مراکز بدون مجوز و غیر بهداشتی.
تفاوت بیماری ایدز با عفونت اچ‌ای‌وی به زبان ساده
ایدز درواقع مرحله آخر عفونت اچ‌ای‌وی است. HIV پس از ورود به بدن، سال‌ها در سلول‌های ایمنی پنهان شده و درنتیجه هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. درواقع فرد مبتلا می‌تواند چندین سال ابتدایی را مانند یک فرد عادی زندگی کند. اما زمانی‌که تعداد سلول‌های CD4+T به کمتر از 200 عدد در هر میلی‌متر مکعب خون می‌رسد، علائم شروع شده و فرد درگیر انواع عفونت‌های فرصت‌طلب می‌شود. شروع علایم، نشانده مرحله کشنده و خطرناک عفونت یا همان ایدز است.
امروزه با تولید داروهای ضد ویروس، تعداد سلوهای‌ایمنی در اکثر افراد HIV مثبت، بیش از 200 عدد حفظ شده و درواقع داروها، مانع تکثیر ویروس میشوند. بنابراین اکثر افراد، مرحله آخر عفونت اچ‌آی‌وی (ایدز) را تجربه نمی‌کنند (3).
تشخیص ویروس ایدز و بررسی نتایج آزمایش
بعد از فهمیدن جواب بیماری ایدز چیست باید نحوه تشخیص آن را بدانیم. به طورکلی آزمایش‌های تشخیص ویروس ایدز، میتوانند به روش مستقیم، با تشخیص خود ویروس در بدن، یا به روش غیرمستقیم، با بررسی آنتی‌بادی‌های تولید شده برضد ویروس در خون، اچ‌آی‌وی را شناسایی کنند.
دوره پنجره: در این دوره، ویروس در بدن وجود دارد اما بخاطر پایین بودن سطح آن در خون، نتیجه آزمایش تشخیصی به اشتباه منفی می‌شود (منفی کاذب). بنابراین باید توجه کرد که برای انجام آزمایش، دوره پنجره تمام شده باشد. این دوره برای آزمایش‌های روش مستقیم مانند آزمایش PCR، 10 تا 33 روز پس از شروع عفونت است. و آزمایش‌های غیر مستقیم دوره پنجره‌ای معادل 23 تا 90 روز دارند.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های امریکا (CDC)توصیه می‌کند که تمامی افراد بین 13 تا 64 سال، حداقل یک‌بار آزمایش اچ‌آی‌وی را انجام دهند. همچنین افراد در معرض خطر ویروس ایدز بهتر است هر 3 تا 6 ماه آزمایش دهند (4).
منابع:
- https://www.hiv.gov/hiv-basics/overview/about-hiv-and-aids/what-are-hiv-and-aids
- https://medlineplus.gov/hivaids.html
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hiv-aids/symptoms-causes/syc-20373524
- https://www.cdc.gov/hiv/basics/whatishiv.html
