آزمایش PCR ایدز

PCR مخفف عبارت Polymerase Chain Reaction است. در این تکنیک ماده ژنتیکی یک موجود زنده (در این مورد HIV) را استخراج و تکثیر می کنند. روش PCR کاربرد گسترده‌ای در پزشکی و زیست ‌شناسی مولکولی دارد. روش PCR در سال 1983 کشف شد و یکی از اولین و مهمترین کاربردهای بالینی آن، تشخیص عفونت ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) بوده است.
از آنجایی که در آزمایش PCR ایدز، RNA یا DNA ویروس اچ آی وی بررسی می‌شود آزمایش PCR می‌تواند یک جایگزین خوبی برای آزمایش سرولوژی ایدز باشد. زیرا PCR خود ویروس را تشخیص می‌دهد ولی تست‌های سرلوژی ایدز آنتی‌بادی‌هایی که سیستم ایمنی بدن بر علیه ویروس ایدز تولید می‌کند را تشخیص می‌دهد. این آزمایش‌ می‌تواند برای غربالگری خون های اهدایی و تشخیص ویروس ایدز، قبل از تولید آنتی‌بادی‌ها در بدن استفاده شوند.

مزایا آزمایش PCR

1- دوره پنجره کوتاه

آزمایش PCR می تواند وجود ویروس HIV  را 10 روز پس از ورود ویروس به بدن تشخیص دهد. از آنجا که آزمایش PCR خود ویروس را بررسی می کند، دوره پنجره در این روش در مقایسه با سایر انواع آزمایش HIV ( مانند الایزا )کوتاه تر است. این بدان معناست که این روش می تواند زودتر از سایر آزمایشها، ویروس را در بدن تشخیص دهد.  مطالعات نشان می‌دهند  RNA ویروس اچ آی وی تقریبا یک هفته زودتر از آنتی ژن p24 و DNA این ویروس و حدود دو هفته زودتر از آنتی بادی ضد اچ آی وی در خون افزایش میباید.

2- امکان تشخیص HIV در نوزادان مبتلا

برای تشخیص ابتلا به HIV در نوزادان باید از PCR استفاده کنند زیرا بسیاری از آنتی‌بادی‌های بدن نوزادان زیر ۱۸ ماه از طریق شیر و یا جفت از بدن مادر وارد بدن نوزاد شده است.
اگر مادری به اچ آی وی مبتلا باشد آنتی‌بادی‌های ضد ویروس ایدز مادر وارد بدن جنین و نوزاد می‌شود در نتیجه باعث جواب مثبت کاذب آزمایش آنتی‌بادی نوزاد می‌شود. به همین دلیل تنها راه تشخیص بیماری HIV در نوزاد، بررسی خود ویروس اچ‌آی‌وی با آزمایش PCR است.
برای تشخیص قطعی ویروس اچ‌آی‌وی در نوزادان انجام آزمایش PCR در سنین ۱۴ تا ۲۱ روزگی، ۱ تا ۲ ماهگی ، و ۴ تا ۶ ماهگی توصیه می‌شود.

3- آزمایش تاییدی

اگر جواب آزمایش فردی با کیت‌های تشخیص سریع ایدز و الایزا مثبت شد باید از تست PCR به عنوان تست تاییدی استفاده کرد. در صورتی که هر دو آزمایش فرد مثبت شد، می‌توان گفت فرد به ایدز مبتلا است.

4- عدم داشتن واکنش متقاطع

گاهی ممکن است به دلیل شباهت آنتی بادی ها و آنتی ژن ها در بدن آزمایش الایزا بصورت کاذب و اشتباهی مثبت گردد که به آن واکنش متقاطع یا کراس ریکشن میگوییم. آزمایش PCR به این دلیل که بجای آنتی ژن و آنتی بادی به دنبال ژنوم ویروس است، فاقد واکنش متقاطع میباشد. یعنی احتمال مثبت کاذب در این تست خیلی کم است و اگر جواب PCR ایدز فردی مثبت شد یعنی فرد به ایدز مبتلا است.

معایب استفاده از آزمایش PCR

آزمایش PCR جهت تشخیص اچ آی وی، فقط در آزمایشگاه‌های تشخیص طبی انجام می‌شود و معمولا زمان زیادی برای آماده شدن جواب آن لازم است. در نتیجه جواب آن دیرتر آماده می‌شود. همچنین انجام این آزمایش هزینه زیادی نسبت به تست‌های سرلوژی ایدز دارد.

در صورتی که برای اطلاع از وضعیت ابتلای خود به اچ ای وی عجله دارید و میخواهید هزینه کمتری برای آزمایش صرف کنید، می‌توانید به جای روش PCR که زمانبر است از کیت‌های سریع خودارزیابی ایدز استفاده کنید. برای استفاده از کیت خودارزیابی ایدز باید توجه داشته باشید که باید حداقل 45 روز از زمان شروع ابتلا گذشته باشد.

حساسیت و اختصاصیت آزمایش PCR

معیارهای کلیدی دقت هر آزمایش، میزان حساسیت و اختصاصیت آن تست است. آزمایش PCR برای تشخیص بیماری ایدز حساس‌تر و اختصاصی‌تر از آزمایش‌ الایزا و تست‌های سریع است. مطالعات حساسیت آزمایش PCR ایدز را 99٪ و اختصاصیت آن را 98٪ گزارش کرده‌اند.
حساسیت PCR برای تشخیص HIV در نوزادان در بدو تولد 55% تا 58% و در یک ماهگی 89% است و تا 3 ماهگی به 100% نزدیک می شود. در صورتی که جواب آزمایش PCR ایدز مثبت شود باید جهت تایید نهایی از تست‌های تاییدی مانند وسترن بلات استفاده کرد.

نمونه مورد استفاده برای آزمایش PCR

از نمونه خون افراد جهت انجام آزمایش PCR ایدز استفاده می‌شود. در مورد تشخیص ایدز در نوزادان نباید از نمونه خون بند ناف در آزمایش PCR استفاده شود زیرا احتمال آلودگی با خون مادر وجود دارد.

منابع

1) https://www.jwatch.org/ac199606010000003/1996/06/01/use-pcr-hiv
2) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8610949/
3) https://clinicalinfo.hiv.gov/en/guidelines/perinatal/management-infants-diagnosis-hiv-infectionchildren#:~:text=HIV%20DNA%20PCR%20is%20a,3%20months%2C%20and%206%20months.
4) https://clarewellclinics.co.uk/sti/hiv-aids/10-day-hiv-testing/