درمان ایدز (درمان های معمول و درمان های قطعی )

ایدز و HIV

معمولا اولین چیزی که درمورد بیماری ایدز در ذهن ما میاد غیر قابل درمان بودن اون هست. امروزه داروهای زیاد و موثری برای کنترل این بیماری و ویروس عامل اون یعنی اچ آی وی ساخته شده. اما با همه این پیشرفت ها هنوز درمان قطعی و در دسترس اون رو پیدا نکردیم. اچ آی وی یا ویروس نقص سیستم ایمنی عامل بیماری ایدز هست. هرکسی که اچ آی وی داره اگه با همین داروهای موجود الان درمان بشه هیچ وقت مبتلا به بیماری ایدز نمیشه. ولی خب اگر دارو رو قطع کنه مجدد ویروس فعال میشه برای همین پایبند بودن به مصرف منظم دارو برای درمان کنترلی ایدز خیلی مهمه.

آسیبی که اچ آی وی به بدن میزنه از بین بردن یه نوع خاصی از گلبول های سفید هست که نقشش فعال کردن سایر گلبول های سفید هست. وقتی این سلول ها از بین میرن تقریبا بقیه گلبول های سفید نسبت به عوامل بیماری زا کور میشن و  این باعث میشه عفونتها یا سرطان های مختلف راحت توی بدن بیمار گسترش پیدا کنن. حالا برای درمانش باید چیکار کنیم؟ برای درک روش های درمان ایدز باید اول مکانیسم و چرخه زندگی این ویروس رو بفهمیم بعد برای از بین بردنش بیایم با روش های مختلفی که میتونیم توی این چرخه اختلال ایجاد کنیم. مثلا ما ادما چرخه زندگیمون و ادامه نسل گونمون مشخص هست از پدر و مادری بوجود میایم متولد میشیم بزرگ میشیم ازدواج میکنیم و بچه دار میشیم و بعدم میمیریم. اگر بر فرض بیماری بوجود بیاد که خانم ها نتونن باردار بشن نسل انسان منقرض میشه.

 چرخه زندگی اچ آی وی

همه ویروس ها برای بیماری زایی و تکثیرشون نیاز به سلول زنده دارن و خارج از اون بعد مدتی از بین میرن. بطور کلی ویروس ها اول وارد سلول میشن بعد از امکانات سلول مثل یه انگل برای تکثیر خودشون استفاده میکنن و در نهایت هم ویروس های جدید از سلول آلوده خارج میشن و سلول های دیگه رو درگیر میکنن و باز این چرخه تکرار میشه.

وقتی ویروس اچ آی وی وارد بدن میشه چه اتفاقی میوفته؟ گفتیم ویروس بدون سلول نمیتونه تکثیر بشه بنابرین دنبال سلول مناسب برای تکثیر خودش داخل بدن میگرده سلول مناسب برای اینکار سلول های ایمنی لنفوسیت تی هلپر یا کمک کننده سی دی چهار مثبت هست. سی دی که میگیم منظور یسری ساختار معمولا پروتئینی مثل آنتن هست که روی هر سلولی وجود داره و ما با توجه به اون آنتن اون سلول رو میشناسیم و شناسایی شون میکنیم. مثل این میمونه که ماشین ها بر اساس شکل آنتنشون نام گذاری کنیم. این سلول لنفوسیت تی هلپر سی دی چهار مثبت وظیفش تحریک و کمک به سایر گلبول های سفید برای از بین بردن میکروب های مهاجم به بدن و سلول سرطانی هستش. اچ آی وی وارد این سلول ها میشه و داخلشون تکثیر میشه و در نهایت اونها رو از بین میبره و بعد ویروس های جدید میرن سراغ بقیه این سلول ها و این چرخه تکرار میشه.

در ادامه میخوام با جزییات بیشتری روند تکثیر اچ آی وی رو بگم و هر کجایی که توی این مسیر براش داروی شیمیایی ساختن تا بشه از اونجا متوقفش کرد رو میگم. به این داروها میگیم داروهای Antiretroviral therapy (ART) بعد اینا هم میرم سراغ درمان های مدرن و قطعی ایدز که در آینده میاد.

خب، اچ آی وی برای اینکه وارد سلول هدفش بشه نیاز به یک در داره، در ورود به سلول برای اچ آی وی پروتئینی هست به اسم CCR5 . اچ آی وی اول به گیرنده سی دی چهار وصل میشه و میفهمه این همون سلولی هست که براش مناسبه بعد به CCR5 متصل میشه و در رو باز میکنه و وارد سلول میشه. یکی از روش های درمان ایدز بستن همین در هست با بستن این در اچ آی وی نمیتونه سلول هدفش رو آلوده کنه بر این اساس داروی Maraviroc (ماراویروک) رو ساختن که میاد مثل یک قفل سی سی آر فایو رو میبنده و نمیزاره اچ آی وی وارد بشه.

بعد از اینکه ویروس وارد سلول شد باید آماده بشه که خودش رو برای استفاده از امکانات سلول و زندگی انگلی آماده کنه. ماده ژنتیکی اچ آی وی یک رشته ای هست درحالی که ماده ژنتیکی ما دو رشته ای. اچ آی وی بعد ورود به سلول این تبدیل رو انجام میده. برای اینکار از آنزیم ریورس ترانس کریپتاز خودش استفاده میکنه و RNA خودش رو تبدیل به DNA دو رشته که شبیه ماده ژنتیکی سلول های انسانی هست میکنه.

اگر ما بتونیم جلوی آنزیم ترانس کریپتاز رو بگیریم یعنی تونستیم از ادامه تکثیر اچ آی وی جلوگیری کنیم پس جای دیگه ای که برای درمان ایدز براش دارو طراحی شده همینجا هست. دارویی مثل Zidovudine (زیدوودین) ساخته شدن تا جلوی کار آنزیم ترانس کریپتاز رو بگیرند و در نتیجه ماده ژنتیکی یک رشته ای اچ آی وی نمیتونه تبدیل به ماده ژنتیکی دو رشته ای بشه و در نتیجه تکثیر این ویروس متوقف میشه.

توی مرحله بعد زندگی اچ آی وی بعد اینکه ماده ژنتیکیش دو رشته ای و تبدیل به DNA شد این ویروس با آنزیم دیگه ای به اسم اینگراز ژن خودش رو وارد ژنوم سلول های ایمنی که آلوده کرده میکنه. اینجا دیگه نه دست سایر گلبول های سفید بهش میرسه و نه دست داروها! و یکی از دلایل اصلیه که ما هنوز نتونستیم داروی درمان قطعی ایدز رو بسازیم همین هست. مخفی شدنش توی ماده ژنتیکی هسته سلول میلیون ها گلبول سفید هست.

با وارد شدن ژنوم اچ آی وی به درون ژنوم انسانی اچ آی وی میتونه بلافاصله شروع به تولید ویروس های جدید مثل خودش بکنه و یام اینکه برای سال ها همونجا مخفی بمونه و بعد فعال بشه.

اچ آی وی از دستگاه های پروتئین سازی و مواد اولیه سلول استفاده میکنه و همه قطعات لازم برای تکثیر خودش رو میسازه. پس از ساخت همه اجزا که مثل قطعات یک ماشین هستند توسط آنزیمی به اسم پروتئاز آماده و مونتاژ میشن و اجزا تبدیل به یک ویروس کامل میشن و بعدم از سلول جوانه میزنن و خارج میشن میرن و بقیه سلول ها رو آلوده میکنن.

یکی دیگه از مکانیسم های داروهای درمان ایدز توی دسته آنتی رترو وایرال از کار انداختن همین آنزیمی هست که قطعات ویروس رو آماده و مونتاژ میکنه . با این روش داروهایی مثل داروی Amprenavir (آمپرناویر) رو ساختن.

به کل این دسته داروها که با چهار روش مختلف جلوی تکثیر اچ آی وی داخل بدن رو می گیرن داروهای آنتی رترو وایرال میگن. اگر هر چهار روش اینا رو باهم برای درمان فرد بکار ببریم بهش HAART میگن.

تا اینجا درمان های موجود و روتین رو گفتم در ادامه انواع روش های درمانی که بنظر میرسه در آینده ما رو به درمان قطعی ایدز میرسونن رو توضیح میدم.

داروهای این چهار دسته خیلی موثر هستند با این حال درمان قطعی ایدز نیستند. چون اولا اچ آی وی میتونه به این داروها مقاوم بشه و دیگه دارو روشون اثر نداشته باشه و دوما مخفی شدن میلیون ها اچ آی وی توی میلیون ها سلول هست و عملا نمیشه بصورت قطعی همه رو پیدا کرد و همه رو از بین برد.

روش های نوین درمان ایدز

در ادامه ده روش نوین که دانشمندان در حال تحقیق هستن و احتمالا بشه باهاشون ایدز رو بصورت قطعی درمان کرد رو توضیح میددیم.

واکسن ها

اولین امید ما واکسن ها هستند. از نظر تاریخی دنیای ما بعد از کشف واکسن ها جای قشنگ تری برای زندگی شد. میلیون ها نفر جونشون نجات پیدا کرد. بخاطر اختراع واکسن ها امروزه مرگ کودکان و بزرگسالان بخاطر فلج اطفال سرخک آبله و کرونا تقریبا به صفر رسیده بیماریهایی که زمانی هزاران کشته میدادن.

در واکسن بدن رو در معرض میکروب ضعیف شده غیر بیماری زا یا اجزای خنثی شده اون ویروس یا باکتری قرار میدیم و این باعث تحریک سیستم ایمنی میشه. سیستم ایمنی ما هم شروع به تولید آنتی بادی خنثی کننده علیه اون بیماری میکنه در نتیجه ما دیگه به اون بیماری مبتلا نمیشیم. امروزه همین امید رو داریم که واکسن ایدز رو هم بتونیم بسازیم و تلاش های زیادی هم در این زمینه داره صورت میگیره.

چرا ساخت واکسن ایدز سخت است؟

اولین سوالی که در مورد واکسن ایدز پیش میاد این هست که اصلا چرا تا الان با این همه پیشرفت علم، واکسن ایدز ساخته نشده؟ چرا نمیتونیم یه واکسنی شبیه واکسن کرونا یا بقیه بیماری ها تولید کنیم که بدن رو تحریک کنه آنتی بادی بسازه تا دیگه مبتلا نشیم؟ میخواستم پاسخ این سوال رو همینجا بدم، دیدم خودش یک مثنوی هست و بعد توی یک ویدیوی دیگه درموردش توضیح میدم و لینکش رو این بالا توی یوتیوب قرار میدم.

خلاصه که اچ آی وی نسبت به سایر ویروس ها خیلی پیشرفته تره و به راحتی بقیه نمیشه براش واکسن طراحی کرد. هرچند دانشمند در این زمینه بی پیشرفت نبودن.

کار واکسن ها این هست که سیستم ایمنی رو تحریک کنند تا آنتی بادی های خنثی کننده علیه عوامل بیماری زا تولید کنن.

اما مشکل ما با اچ آی وی این هست که تحریک کنندگیش خیلی کم هست و گلبولهای سفید نمیتونن اون رو شناسایی کنن. برای درک این موضوع میخوام در قالب یک مثال این موضوع رو توضیح بدم. فرض کنیم شما یک طوطی داشتید که این طوطی پنجره باز بوده و گم شده طوطی میشه اینجا اون ویروس اچ آی وی که سیستم ایمنی میخواد پیداش کنه و حالا شما میخوای با زدن آگهی کاغذی  پیداش کنی این آگهی هم میشه آنتی بادی های سیستم ایمنی برای پیدا کردن اچ آی وی خود شمام میشی گلبول سفید توی این داستان.

خب اگر رنگ طوطیت فقط قرمز باشه احتمالا از همون پنجره بگردی میتونی ببینیش و راحت پیدا میشه اگه رنگی رنگی باشه و اون شهر هم پر طوطی باشه خب پیدا کردنش سختتر میشه ولی با زدن آگهی از روی الگوی رنگش امید هست بشه پیداش کرد ولی اگه این طوطی شما هر یکی دو روز یبار قیافش عوض بشه چی؟ مثلا پراش کلابریزه و دوباره با یه طرح ای دیگه رشد کنه؟ با زدن آگهی میتونی پیداش کنی؟ نمیشه یا خیلی سخت میشه. اچ آی وی همین طوطی گم شده ای هست که هر روز قیافش تغییر پیدا میکنه چون میتونه پراش رو تغییر بده! برای همین هست که مانتونستیم تا الان براش واکسن معمولی مثل بقیه میکروب ها بسازیم. یک روشی که امید هست ما بتونیم واکسن ایدز رو بسازیم این هست که همه اون طوطی هایی که توی شهر قیافشون عوض میشه رو بگیریم! یعنی چجوری؟ ببنید توی بدن بیماران مبتلا به اچ آی وی یک نوع آنتی بادی داریم که بهشون میگیم broadly neutralizing HIV antibody  انتی بادی های گسترده اثر خنثی کننده اچ آی وی یا بی نبز (Bnabs) بیمارانی که این نوع انتی بادی رو دارن خیلی دیر تر از بیمارانی که اینو ندارن دچار مرگ میشن. این آنتی بادی ها میشن آگهی که شما توی شهر میزنی که آقا هرچی طوطی که تغییر قیافه میدن رو ما میخوایم و اینجوری طوطی خودت رو پیدا میکنی.

دانشمندان در تلاش هستند واکسن هایی بسازن که بدن رو تحریک کنه آنتی بادی های بی نبز یا همون گسترده اثر خنثی کننده اچ آی وی بسازه یام اینکه خارج از بدن بتونیم این آنتی بادی ها رو بسازیم و به مبتلایان تزریق کنیم.تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده که حتی به مرحله آزمایش روی انسان هم رسیدن. با این حال هنوز واکسن تایید شده ای توی این دسته وارد بازار دارویی نشده.

واکسن های mRNA ایدز

یکی از فناوری هایی که میتونیم ازش در تحریک سیستم ایمنی استفاده کنیم واکسن های ام آر ان آ هستند که اولین بار برای ساخت واکسن کرونا استفاده شد. این روش از نظر اصول ایجاد ایمنی در بدن با روش های قبلی تفاوتی نداره و تفاوتش در نحوه ایجاد تحریک سیستم ایمنی هست.

در این روش ما بجای اینکه ویروس ضعیف شده رو وارد بدن فرد کنیم تا آنتی بادی تولید کنه قسمتی از ماده ژنتیکیش رو وارد بدن میکنیم که سلول های بدن رو مجبور کنی جزئی از ویروس رو بسازن که میتونه سیستم ایمنی بدن ما رو تحریک کنه و با تولید آنتی بادی بدن در مقابل ویروس مقاوم میشه.

با این حال این روش دو تا مشکل اصلی داره برای ساخت واکسن ایدز. اول اینکه ساخت و نگهداری این نوع واکسن ها سخت هست و دومم اینکه برعکس ویروس کرونا که اجزای تحریک کننده سیستم ایمنی زیاد داشت اچ آی وی اینطوری نیست. یعنی جزئی که بتونیم پیدا کنیم که اون قسمت رو ماده ژنتیکیش رو توی واکسن ام آر ان آ استفاده کنیم سخت هست. با این حال دانشمندان در حال تلاش هستند.

در واکسن ها چه واکسن های معمولی چه واکسن های MRNA ما سیستم ایمنی رو تحریک میکنیم که آنتی بادی بسازن که ویروس اچ آی وی رو داخل خون توی بافت های بدن خنثی کنند. این آنتی بادی ها رو بهشون میگیم آنتی بادی های خارجی یعنی خارج از سلول فعالیت دارن.

در کنار آنتی بادی های خارجی آنتی بادی هایی هم داریم که بهشون میگیم آنتی بادی های درون سلولی. که امید هست یک دیگه از روشهای درمان قطعی ایدز در آینده باشن. در حالت عادی آنتی بادی توی خون به عامل بیماری زا میچسبه مثلا آنتی بادی کرونا به ویروس کرونا میچسبه و اون رو خنثی میکنه . آنتی بادی های درون سلول بر خلاف آنتی باد های معمول توی سلول ساخته میشن و همونجا هم اثر میکنن. اگر بشه چنین آنتی بادی هایی علیه اچ آی وی ساخت ویروس توی همون سلول هایی که آلوده کرده با این روش به دام میوفته و دیگه نمیتونه تکثیر بشه. بعدم داخل خود همون سلول از بین میره

پیوند مغز استخوان جهش CCR5

دسته بعدی درمان های نوین ایدز روش پیوند مغز استخوان هست. ویروس اچ آی وی وقتی میخواد وارد سلول هدف خودش بشه نیاز به یک در داره. اسم اون در پروتئین 5CCR هست. اچ آی وی این در رو روی سلول ایمنی پیدا میکنه بهش میچسبه و واردش میشه.

حالا اگر این در نباشه چی ؟ اچ آی وی نمیتونه گلبول سفید هدفش رو آلوده کنه! و فرد اچ آی وی نمیگیره اصلا. یک درصد افراد جامعه بخاطر یجور جهش ژنتیکی پروتئین سی سی آر 5  رو نمیتونن تولید کنن در نتیجه به ایدز مبتلا نمیشن. توی مغز استخوان این افراد گلبول های سفیدی تولید میشه که در مقابل اچ آی وی مقاوم هستند.

اگر مغز استخوان این افراد رو به فردی که مبتلا به اچ آی وی هست پیوند بزنیم فرد مبتلا با تولید گلبول های سفید ضد ایدز بمرور زمان بصورت قطعی درمان میشه. تا حالا حدود هشت نفر با این روش بصورت قطعی درمان شدند با این حال این روشی نیست که بشه برای همه استفادش کرد. چون اولا تعداد افرادی که این جهش رو دارند کم هست دوما باید این افراد از نظر اچ ال ای شبیه هم باشن . اچ ال ای آزمایشی هست قبل از هر عمل پیوندی انجام میشه و اچ ال ای دو نفر باید بهم بخوره تا بشه پیوند زد و مشکل دیگه این هست که این روش گرون هست. این روش برای فرد مبتلا به اچ آی وی خیلی خطرناکه  چون قبلش اول با داروها یا پرتودرمانی مغز استخوان قبلی رو تقریبا از بین میبرن کلا و بعد مغز استخوان جدید رو پیوند میزنن.

اولین بیماری که اینجوری درمان شد، بیمار برلین هست. اسم ایشون تیموتی براون هست. توی زمان دانشجویی به اچ آی وی مبتلا شد حدود دوازده سال بعد به یه نوع سرطان خون خیلی کشنده مبتلا شد، برای درمان سرطانش نیاز بود با پرتو درمانی مغز استخوان سرطانیش رو از بین ببرن و بعد روش پیوند مغز استخوان انجام بدن. پزشک ایشون دکتر جرج هوتر و تیمش گفتن ما تا اینجا اومدیم بزا یک کار متفاوت انجام بدیم. تصمیم گرفتن مغز استخوانی رو به تیموتی براون پیوند بزنن که جهش ژنی سی سی آر فایو رو داشته باشه. اینکار سخت بود ولی غیرممکن نبود. اینکار رو کردن و تیموتی براون ایدزش بصورت قطعی درمان شد. بدن تیموتی شروع کرد به تولید گلبول های سفیدی که اچ آی وی نمیتونست بهشون آسیبی بزنه. اوایل بخاطر اینکه نمیخواستند هویت بیمار مشخص بشه اسم رمزش رو گذاشتن بیمار برلین چون توی برلین آلمان عملش انجام شد.

دسته بعدی از درمان های قطعی ایدز در آینده ژن درمانی و سلول درمانی هست.

ژن درمانی

ژن درمانی

ژن چیزی هست اطلاعات ساخت همه چیزهای کوچیک و بزرگ یک موجود زنده داخلش هست. ژن مثل یک کتاب کامل میمونه که توش توصیف میکنه چجوری یک موجودی ساخته بشه.

در ژن درمانی ما با تغییر ماده ژنتیکی سلول ها سعی میکنیم بیماری ها رو که اینجا هدفمون ایدز هست رو بصورت قطعی درمان کنیم. اگر ما بتونیم با تغییرات ژنتیکی گلبول های سفید کاری کنیم که اچ آی وی نتونه وارد سلول هدفش بشه یا اگرم وارد شد نتونه تکثیر بشه ما به هدفمون یعنی درمان قطعی رسیدیم. یام بتونیم کاری کنیم که ژن اچ آی وی رو که مخفی شده توی ژنمون پیدا و حذف کنیم خوبه به هر حال از خرس یک مو بتونیم بکنیم غنیمته

اولین روش امیدوار کننده توی ژن درمانی کریسپر هست.

کریسپر

کریسپر روشی هست که با اون میتونیم دی ان آن یا به عبارتی ماده ژنتیکی سلول ها رو از هر جایی خواستیم برش بزنیم. گفتیم اچ آی وی ژنوم خودش رو درون ژنوم ما با آنزیم اینتگراز مخفی میکنه حالا با کریسپر میتونیم ژنوم ویروس رو شناسایی و از دی ان آ حذف کنیم.

اصلش خود کریسپر بر مبنای یک روش دفاعی باکتری ها علیه ویروس ها ساخته شده. بعضی ویروس های باکتری هم خودشون رو درون ماده ژنتیکی باکتری مخفی میکنن و باکتری با آنزیم هایی میره این ویروس ها رو از ژنوم خودش حذف میکنه. مام از طبیعت یاد گرفتیم.

حالا با اختراع کریسپر ما میتونیم اون قطعات ژنی اچ آی وی رو پیدا کنیم و از ژنوم حذفشون کنیم یا هرجا ژن اچ آی وی بود چه داخل سلول چه خارج اون را با برش زدن از کار بندازیم. اینجوری دیگه اون سلول آلوده به اچ آی وی نیست. فقط این وسط یک مشکل داریم، ما توی بدن یک فرد مبتلا میلیون ها سلول آلوده داریم و باید از همه این سلول ها آلودگی رو حذف کنیم. یک سلول هم بمونه باز میتونه آلودگی ایجاد کنه.

با کریسپر یک کار دیگم میتونیم کنیم که این مشکل رو نداره. بیایم از روش قبلی و این روش استفاده کنیم. یعنی چی ؟ سلول های مغز استخوان فرد بیمار رو بر میداریم با کریسپر اون ژن پروتئین سی سی آر 5 رو حذف میکنیم و بعد مجدد به بیمار تزریقش میکنیم. اینجوری مغز استخوانش شروع میکنه به تولید گلبول های سفید مقاوم به اچ آی وی  یام میشه با کریسپر ویروس مخفی شده رو مجبور کرد از مخفی گاهش داخل ژنوم بیاد بیرون و بعد با داروهای موجود اونو از بین برد. تا حالا با کریسپر کسی درمان قطعی نشده ولی یکی از امیداوار کننده ترین روش ها همین کریسپر هست.

سلول درمانی

روش بعدی برای درمان قطعی ایدز سلول درمانی هست.

سلول درمانی به روش کار تی

در این روش ما سلول ها رو مهندسی میکنیم که بتونن اچ آی وی رو بنوعی از بین ببرن یا اینکه خودشون آسیبی از این ویروس نبیین. چندین روش با این مکانیسم در حال مطالعه هست که چنتاییش رو میگم.

اولین سلول درمانی اسمش CART CELL TERAPHY یا سلول درمانی به روش کار تی هست. در این روش ما سلول های گلبول های سفید لنفوسیت تی  بیمار رو از بدنش میگیریم سپس توی آزمایشگاه تغییراتی روش ایجاد میکنیم.  در این مهندسی و تغییر این سلول ها رو بهشون آموزش میدیم که چجوری سلول های آلوده به اچ آی وی رو شناسایی کنن. بعد آموزش کامل، این گلبول های سفید آموزش دیده رو مجدد به بدن بیمار تزریق میکنیم. این ها میرن و همه سلول های آلوده به اچ آی وی رو از بین میبرن! این روش تا الان برای درمان بعضی از سرطان ها موفق بوده.یعنی به این سلول ها آموزش دادن چجوری فلان سلول سرطانی رو برید و از بین ببرید. حالا همین روش رو برای درمان قطعی ایدز میخوان استفاده کنن.

توی سلول درمانی روش دیگه ای هم هست که کاری کنیم که سلول های آلوده خودکشی کنن. ما یه چیزی داریم توی بدن موجودات زنده به اسم آپاپتوز یا مرگ برنامه ریزی شده سلولی. توی آپاپتوز وقتی سلولی حس میکنه یا سلول های ایمنی بهش میگن، برای بدن خطرناک هست یا مفید نیست خودکشی میکنه. سلولی که به اچ آی وی آلوده شده هم اینو متوجه میشه میدونه که دیگه برای بدن ضرر داره و میخواد خودکشی کنه ولی… ولی اچ آی وی نمیزاره. چون میخواد توش تکثیر کنه! تا آخرین لحظه که سلول توان داره توش تکثیر میشه.

ما از نظر تئوری میتونیم سلول های ایمنی رو خارج بدن آموزش بدیم که این سلول ها رو پیدا کنن و مجبورشون کنن خودکشی کنن. خودکشی سلول ها هم اینجوری هست که هرچی ویروس توی خودشون رو دارن از بین میبرن و بعد میمیرن. خداییش با این مکانیسمی که توضیح دادم میشه فیلم سینمایی درست کرد. با این روش ها میتونیم همه سلول های آلوده رو حذف کنیم و فرد رو بصورت قطعی درمان کنیم.

حذف همه پرو ویروس ها یا روش Shock and kill

از نظر درمان ایدز ما تا الان اون ویروس هایی که توی خون یا بافت و مایعات بدن هستند رو میتونیم کامل از بین ببریم ولی مشکلمون اون پرو ویروس های اچ آی وی هست که توی ژنمون مخفی شدن.

روش بعدی حذف همین ویروس های اچ آی وی مخفی در ژنوم فرد بیمار هست. گفتیم اچ آی وی میره توی ژن ما مخفی میشه و تبدلیل میشه به پرو ویروس. بخاطر همین هست که درمانش سخت میشه. در حال حاضر در درمان های مرسوم تا وقتی بیمار داروی ضد ایدز خودش رو مصرف میکنه سطح ویروس در خونش حتی به صفر میرسه اما با قطع مصرف دارو در بعضی از سلول هایی که ژنومشون آلوده به اچ آی وی هست مجدد اچ آی وی فعال و شروع به تکثیر میشه و درصورتی که دارو رو مصرف نکنه دوباره بیماری عود میکنه و حتی میتونه باعث مرگ بشه. خب حالا اگه بتونیم کاری کنیم که یک دفعه ای همه پرو ویروس ها و اچ آی وی هایی که داخل ژنوم مخفی هستند فعال بشن و بعد همشون رو با داروهای موجود از بین ببریم میتونیم بیمار رو بصورت قطعی ایدزش رو درمان کنیم.

دسته ترکیبات شیمیایی به نام  LRA ها یا بعبارتی latency-reversing agents  وجود دارند که میتونن باعث بشن پروویروس اچ آی وی به فرم فعال در بیاد . تا الان 160 مولکول LRA کشف شده ولی متاسفانه هیچ کدوم نتونستند به مرحله اینکه بتونیم اسمشون رو دارو بزاریم برسن. که بتونیم همه ویروس های مخفی توی ژنوم رو فعال کنیم و بعد با داروهایی که از قبل ساختیم نابودشون کنیم ولی خب روز آفتابی مام میاد. به این روش میگن روش Shock and kill . یعنی اول یک شکی به سلول میدیم تا پرو ویروس های مخفی فعال بشن بعد شروع میکنیم به کشتن ویروس های اچ آی وی با داروهایی که داریم. در مقابل این روش یک روش دیگه ای هم داریم به اسم block-and-lock که در این روش به جای اینکه پروویروس ها رو فعال کنیم و بعد نابود کنیم کلا بلاک و قفلشون میکنیم. با اینکار دیگه نمیتونن تبدیل به ویروس فعال بشن و عملا ایدز بصورت قطعی درمان میشه.

این چند روشی که تا اینجا گفتم به رسیدن بهشون فاصله داریم ولی میخوام در ادامه چنتا روش نوین در دسترس تر رو توضیح بدم که الان داروهاش یا ساخته شده یا نزدیک به ساخته شدن هست.

طولانی اثر کردن داروهای موجود با اشکال دارویی نوین

روش دیگه ای از درمان های مدرن ایدز طولانی تر کردن اثر داروها هست. ببنید الان داروهایی که موجود هست اغلب بصورت خوراکی هست و روزانه مریض روزی یکی یا دو تا قرص مصرف میکنه. این داروها خیلی موثر اند ولی باید فرد هر روز درگیر مصرفشون باشه، ممکن یادش بره و اصلا همین مصرف هر روز دارو پذیرش بیمار رو کم میکنه . حالا اگر کاری کنیم که فقط ماهی یکبار یک تزریق داشته باشه چی؟ یا دو سه ماهی و شایدم یکسال. خیلی کار برای مریض راحتتر میشه و غلظت دارو توی خونش ثابت میمونه. یکی از روش هایی که دانشمندان دارن کار میکنن همین هست. طولانی تر کردن اثر داروها با ساخت اشکال دارویی نوین

نانوتکنولوژی

یکی دیگه از روش های نوین درمان ایدز در آینده تکنیک های نانوتکنولوژی هستن. نقش نانوتکنولوژی با دقت دارو رو رسوندن به اون جایی هست که میخوایم و باعث میشه داروها بهتر و موثر تر اثر کنن و هم باعث میشه عوارض جانبی داروها کاهش پیدا کنن. این فناوری بیشتر برای درمان سرطان استفاده میشه چون توی سرطان ما میخوایم دقیقا دارو رو به سلول های سرطانی برسونیم و نه سلول های سالم بدن. جمعیت های ویروس اچ آی وی توی فقط یسری سلول خاصی از بدن هستند و با وصل کردن داروهای ایدز به ساختارهای نانو حامل داروی میتونیم دقیق این سلول ها و در نتیجه اچ آی وی ها رو پیدا و نابود کنیم.

سخن پایان

یه صحبتی هم درباره ی درمان های طب سنتی ایدز در ایران بکنم. ببنید هر روش درمانی که برای هر بیماری قرار بیاد کلی تحقیقات روش انجام  میشه و باید مشخص بشه آیا واقعا اثری داره یا نه. ضرری داره یا نه آیا این اثرش بخاطر تلقین هست یا نه واقعا اثر داره؟ اگر اثر داره اثرش صرفه اقتصادی داره یا نه و میشه به دست همه برسه؟ هیچ چیز ماورایی برای ایدز نداریم. چند ده هزار بیمار تشخیص داده شده و شایدم چند صد هزار مبتلا به اچ آی وی در ایران داریم و اگر این مدعیان میتونستند درمان کنن تا حالا درمان کرده بودند. هرگیاه یا معجونی که سیستم ایمنی رو تقویت میکنه اسمش داروی ایدز نیس! . اگر مبتلا هستید به هیچ عنوان بدون مشورت با پزشک متخصص درمان خودتون رو بخاطر مثلا درمان های سنتی قطع یا تغییر ندید.قطعا درمانش میاد و ناامید نشد.

منابع:

1- Therapy of HIV Infection: Current Approaches and Prospects (PMCID: PMC5199204)
2- Nanotechnology approaches to eradicating HIV reservoirs(DOI: 10.1016/j.ejpb.2018.06.002)
3- Intracellular antibodies (intrabodies) and their therapeutic potential( DOI: 10.1007/978-3-540-73259-4_15)
4- Advances in HIV Gene Therapy(DOI: 10.3390/ijms25052771)
5- HIV “shock and kill” therapy: In need of revision(DOI: 10.1016/j.antiviral.2019.03.008)
6- A CRISPR-Cas Cure for HIV/AIDS(DOI: 10.3390/ijms24021563)
7- In the Era of mRNA Vaccines, Is There Any Hope for HIV Functional Cure?(https://doi.org/10.3390/v13030501)
8- Advances in Developing CAR T-Cell Therapy for HIV Cure ( https://doi.org/10.3389/fimmu.2020.00361)