از چه سالی واکسن هپاتیت زده اند :واکسیناسیون هپاتیت ب در ایران
واکسن‌ها دستاوردهای بی‌نظیری در علم پزشکی هستند و توانسته‌اند جان میلیون‌ها انسان را از بیماری‌های مرگبار نجات دهند. در این میان، بیماری هپاتیت ب که از بیماری‌های شایع و مسری در دنیا به شمار می‌رود، با واکسیناسیون گسترده کنترل گردیده است. از چه سالی واکسن هپاتیت زده اند ؟ در ایران، واکسیناسیون این بیماری قدمت دارد و از حدود 35 سال پیش به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده آغاز شده است. در این مقاله، به بررسی تاریخچه واکسیناسیون هپاتیت ب در ایران، تأثیرات این برنامه بهداشتی، و مزایای آن می‌پردازیم.
آغاز واکسیناسیون هپاتیت ب در ایران ( از چه سالی واکسن هپاتیت زده اند ؟ )
ورود واکسن هپاتیت ب به ایران در اواخر دهه ۱۳۶۰ شمسی (اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی) آغاز شد ( اولین گروه عمومی متولدین 1368 در زمان ثبت نام اول دبیرستان ) و افراد در معرض خطر مانند کادر درمان، بیماران هموفیلی، بیماران دیالیزی، و افرادی که نیازمند دریافت خون مکرر بودند، تزریق می‌شد. با توجه به اینکه ویروس هپاتیت ب در کشورهایی مانند ایران به‌دلیل عادات اجتماعی و شیوه‌های درمانی بیشتر شیوع داشت، مسئولان بهداشتی تصمیم گرفتند این واکسن را به طور گسترده‌تر و برای نوزادان نیز در دسترس قرار دهند.
واکسیناسیون هپاتیت ب برای نوزادان و کودکان
در سال ۱۳۷۳ (۱۹۹۴ میلادی)، ایران تصمیم به آغاز واکسیناسیون نوزادان در بدو تولد گرفت. این تصمیم یکی از نقاط عطف بزرگ در برنامه‌های بهداشت عمومی ایران محسوب می‌شود. در این سال، نوزادان به‌صورت رایگان واکسن هپاتیت ب دریافت کردند که به‌صورت سه دوز در فواصل زمانی مشخص انجام می‌شد. این برنامه به‌منظور جلوگیری از انتقال ویروس هپاتیت ب از مادران ناقل به نوزادان و همچنین پیشگیری از ابتلای نسل جدید به این بیماری طراحی شد.
از چه سالی واکسن هپاتیت زده اند ؟ متولدین 1373 به بعد در زمان نوزادی واکسن هپاتیت B را زده اند.
هپاتیت ب چیست و چرا واکسن آن ضروری است؟
هپاتیت ب نوعی ویروس است که باعث التهاب کبد شده و می‌تواند به سیروز و سرطان کبد منجر شود. این بیماری از طریق خون و سایر مایعات بدن منتقل می‌شود و به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه شایع‌تر است. ویروس هپاتیت ب می‌تواند در بدن بدون علائم فعال بماند و پس از مدت طولانی خود را نشان دهد. واکسیناسیون به‌عنوان تنها راه پیشگیری مؤثر در برابر هپاتیت ب شناخته شده و باعث ایمنی طولانی‌مدت می‌شود. در بسیاری از کشورها، این واکسن از دهه ۱۹۸۰ وارد برنامه‌های واکسیناسیون شد و سبب کاهش شدید آمار مبتلایان به این بیماری شد.
تاریخچه واکسیناسیون هپاتیت ب در جهان
واکسن هپاتیت ب برای نخستین بار در سال ۱۹۸۲ معرفی شد و در آن زمان به‌عنوان اولین واکسن علیه یک نوع سرطان (سرطان کبد) شناخته می‌شد. پس از توسعه و بررسی‌های گسترده، این واکسن به سرعت در کشورهای توسعه‌یافته و سپس در کشورهای در حال توسعه مورد استفاده قرار گرفت. سازمان جهانی بهداشت نیز توصیه کرد که واکسن هپاتیت ب در برنامه واکسیناسیون همگانی کشورها قرار گیرد. در پی این توصیه، بسیاری از کشورها از جمله ایران واکسیناسیون هپاتیت ب را به عنوان بخشی از سیستم بهداشتی خود اتخاذ کردند.
تأثیر واکسیناسیون هپاتیت ب در کاهش شیوع بیماری
پس از اجرای برنامه واکسیناسیون هپاتیت ب در ایران، مطالعات نشان داده‌اند که میزان انتقال ویروس هپاتیت ب به شکل چشمگیری کاهش یافته است. این برنامه به کاهش انتقال ویروس از مادر به کودک کمک کرده و در بلندمدت باعث کاهش آمار ابتلا به بیماری‌های مزمن کبدی گردیده است. با توجه به آمارهای بهداشت جهانی، نرخ شیوع هپاتیت ب در ایران نسبت به گذشته کاهش یافته و این کاهش تا حد زیادی به دلیل اجرای موفق برنامه واکسیناسیون است.
مراحل و دوزهای واکسیناسیون هپاتیت ب
در ایران، نوزادان بلافاصله پس از تولد اولین دوز واکسن هپاتیت ب را دریافت می‌کنند. سپس دو دوز دیگر در ماه‌های دوم و ششم تزریق می‌شود. این روش واکسیناسیون باعث ایجاد ایمنی طولانی‌مدت در بدن کودک می‌شود و تا سال‌ها او را از خطر ابتلا به هپاتیت ب محافظت می‌کند.
چالش‌ها و دستاوردهای برنامه واکسیناسیون هپاتیت ب در ایران
با وجود موفقیت‌های چشمگیر در برنامه واکسیناسیون هپاتیت ب، اجرای این برنامه با چالش‌هایی نیز همراه بوده است. از جمله چالش‌های اولیه می‌توان به تأمین منابع مالی، دسترسی به واکسن با کیفیت، و آموزش عمومی درباره اهمیت واکسیناسیون اشاره کرد. با این حال، با همکاری سازمان‌های بین‌المللی و اجرای دقیق برنامه‌ها، ایران توانست به یکی از کشورهای موفق در اجرای واکسیناسیون هپاتیت ب تبدیل شود.
مقایسه ایران با سایر کشورها در برنامه واکسیناسیون هپاتیت ب
ایران یکی از کشورهای پیشرو در خاورمیانه در زمینه واکسیناسیون هپاتیت ب است. در حالی که بسیاری از کشورهای منطقه هنوز نتوانسته‌اند این واکسن را به‌صورت همگانی ارائه دهند، ایران موفق شد با اجرای منظم این برنامه، نرخ ابتلا را به شدت کاهش دهد. مطالعات سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که ایران با کاهش آمار ابتلا به هپاتیت ب، در مسیر رسیدن به استانداردهای جهانی قرار دارد.
برنامه واکسیناسیون هپاتیت ب در ایران نه تنها باعث حفظ سلامت عمومی گردید، بلکه از شیوع بیماری‌های مزمن کبدی و موارد پیشرفته سرطان کبد جلوگیری کرده است. با اجرای این برنامه، ایران توانسته است در پیشگیری از این بیماری واگیردار به موفقیت‌های چشمگیری دست یابد. آگاهی‌بخشی عمومی و ادامه این برنامه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است تا جامعه‌ای سالم‌تر داشته باشیم. در این مطلب به پاسخ سوال از چه سالی واکسن هپاتیت زده اند پرداختیم. اگر حس میکنید نیاز به انجام آزمایش هپاتیت بی دارید میتوانید از کیت خودارزیابی هپاتیت B استفاده کنید و بصورت محرمانه آزمایش خود را انجام دهید.
منابع
- سازمان بهداشت جهانی (WHO) – بخش هپاتیت ویروسی.
- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران
- The effectiveness of the national hepatitis B vaccination program 25 years after its introduction in Iran: a historical cohort study
- Alavian, S. M., et al. (2016). The Epidemiology and Public Health Significance of Hepatitis B in Iran. Hepatitis Monthly, 16(4), e37234.
