آیا دارو پیشگیری از ایدز حقیقت دارد؟
ایدز و دارو
اگر فردی به ویروس اچ‌آی‌وی مبتلا شود این ویروس می‌تواند از طریق مایعات بدن فرد مبتلا به دیگران منتقل شود.خون، مایع منی، مایع واژن و شیر مادر از جمله مایعات بدن انسان هستند که باعث انتقال ویروس اچ‌آی‌وی می‌شوند. امروزه داروهایی برای پیشگیری از ایدز ساخته شده است. در این مطلب به پاسخ سوال آیا دارو پیشگیری از ایدز حقیقت دارد ؟ می‌پردازیم:
بصورت خلاصه پاسخ به این سوال بله است. در چندین دهه از شروع عفونت اچ‌آی‌وی به دلیل نبود دارو و واکسن برای پیشگیری و درمان بیماری ایدز، این ویروس در بسیاری از جوامع گسترش یافته است. اما امروزه علاوه بر ابزارهای پیشگیری از HIV ،تولید داروهای کنترل کننده سرعت تکثیر ویروس و داروهای پیشگیری از ایدز به حقیقت مبدل شده است.
داروهای پیشگیری از ایدز که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تایید شده است به دو صورت آمپول، کپسول و قرص پیشگیری از hiv در دسترس است.(۱)
داروی پیشگیری از ایدز
به طور کلی داروهای پیشگیری از ایدز به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند :
مصرف این دسته داروها، قبل از اینکه ویروس وارد بدن شود است.
- داروهای پیشگیری ، پس از مواجهه با ویروس اچ‌آی‌وی (PEP)
مصرف این دسته داروها، پس از اینکه ویروس وارد بدن شود است.
داروهای پیش از مواجهه با ویروس اچ‌آی‌وی (PrEP)
این داروها شانس ابتلا به عفونت اچ‌آی‌وی، از طریق رابطه جنسی محافظت نشده با افراد اچ‌آی‌وی مثبت ( مثلا زنی که شوهرش مبتلا به اچ آی وی است. ) و یا ابتلا به ایدز با سرسرنگ مشترک در معتادین تزریقی را کاهش می‌دهند.
داروهای پیشگیری از ایدز اگر طبق دستورالعمل تجویز شده و به‌طور منظم استفاده شوند، خطر ابتلا به ویروس عامل ایدز از طریق رابطه جنسی را تا ۹۹ درصد و خطر ابتلا به عفونت ایدز از طریق استفاده مشترک از تجهیزات تزریق مواد مخدر را تا ۷۸ درصد کاهش می‌دهند.
داروهای PrEP به دو صورت قرص و آمپول‌های تزریقی در دسترس هستند.
قرص‌های تایید شده برای پیشگیری از ایدز با نام تجاری تراودا(Truvada)و دسکووی(Descovy) در دسترس است این داروها ترکیبی از دو داروی ضد ویروسی امتریسیتابین و تنوفوویر است. معمولا داروهای برند در بازار دارویی ایران یافت نمی‌شوند. قرص‌های دسکووی برای زنان در رابطه جنسی واژینال استفاده نمی‌شود.
علاوه بر قرص‌های پیشگیری از hiv، سازمان غذا و داروی آمریکا FDA در سال ۲۰۲۱ اولین آمپول تزریقی Apretude را برای پیشگیری از ابتلا به ویروس اچ‌آی‌وی تایید کرد. آمپول‌های تزریقی Apretude ، به جای مصرف روزانه قرص‌ها، دو تزریق به فاصله یک ماه در شروع پیشگیری و بعد از آن، در دو ماهی یک‌بار، تزریق انجام می‌شود.
طبق توصیه مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC) افراد استفاده کننده از داروی جلوگیری از hiv باید قبل از شروع مصرف دارو و در حین مصرف دارو به‌طور منظم از نظر ابتلا به hiv و هپاتیت بررسی شوند. این افراد می‌توانند با استفاده از کیت‌های خودارزیابی ایدز و هپاتیت از وضعیت سلامت خود مطمئن شوند.(۲)
طریقه مصرف قرص پیشگیری از hiv
افرادی که از نظر جنسی فعال هستند، برای اثر مطلوب قرص‌های PrEP باید مصرف این داروها را ۷ روز قبل از رابطه جنسی محافظت نشده شروع کنند و برای رابطه جنسی واژینال حداقل ۶ دوز از دارو و برای رابطه جنسی مقعدی حداقل ۴ دوز دارو را قبل از رابطه جنسی مصرف کرده باشند و یا اگر نمی‌توانند این مدت زمان را تحمل کنند، باید حداقل ۲ ساعت قبل از رابطه جنسی ۲ عدد قرص PrEP مصرف کنند و بعد از آن روزانه یک عدد قرص مصرف شود. بهتر است قرص‌ها روزانه و در یک ساعت مشخص و نزدیک رابطه جنسی مصرف شود.
دوز‌های مصرفی قرص‌های PrEP نباید فراموش شود و یا در صورت فراموشی حداکثر تا ۱۲ ساعت بعد فراموشی مصرف شود.
افرادی که در هفته، مصرف ۲ دوز و یا بیشتر را فراموش می‌کنند ، باید دوره مصرف PrEP را دوباره از اول شروع و قبل از رابطه جنسی حداقل ۶ روز، منظم داروی خود را مصرف کنند.
افرادی که فقط هرازچندگاهی رابطه جنسی مقعدی دارند، به جای مصرف روزانه قرص پیشگیری از ایدز، می‌توانند حداکثر تا ۲۴ ساعت قبل از رابطه جنسی ۲ عدد قرص PrEP مصرف کنند و به مدت ۲ روز بعد از رابطه جنسی روزانه یک قرص مصرف کنند.(۳)
عوارض داروهای پیشگیری از ایدز PrEP
داروهای PrEP بی‌خطر هستند، اما در برخی افراد در کوتاه مدت ، عوارضی مانند حالت تهوع ( معمولاً چند هفته پس از مصرف دارو برطرف می‌شود )، سردرد ( بیشتر به دلیل کم آبی و یا کم خوابی بدن بروز می‌کند)، اسهال ( اگرچه بسیار کم اتفاق می‌افتد اما در مردان بیشتر است)، بثورات پوستی و کاهش اشتها بروز می‌کند و در طولانی مدت می‌تواند بر سلامت کبد ، کلیه‌ها و همچنین در افزایش پوکی استخوان تاثیرگذار باشد.(۴)
چه کسانی باید داروهای PrEP را استفاده کنند؟
داروهای جلوگیری از ایدز برای افرادی است که ممکن است از طریق رابطه جنسی محافظت نشده یا استفاده سر سرنگ مشترک، به دلیل نزدیکی با افراد اچ‌آی‌وی مثبت، در خطر ابتلا به بیماری ایدز هستند.(۵)
داروهای پیشگیری از ایدز پس از مواجهه با ویروس اچ‌آی‌وی (PEP)
داروهای پروفیلاکسی پس از مواجهه با ویروس اچ‌آی‌وی (PEP) با هدف پیشگیری از hiv تا ۷۲ ساعت پس از احتمال ابتلا به ویروس اچ‌آی‌وی استفاده می‌شوند.
داروهای (PEP) در شرایط اضطراری مانند تجاوز جنسی توسط فرد مشکوک به ابتلا به HIV و یا نیدل استیک شدن با سوزن آلوده به خون افراد hiv مثبت کاربرد دارد. در افرادی که فکر می‌کنند همیشه در معرض ابتلا به ویروس اچ‌آی‌وی هستند باید به‌طور منظم از داروهای PrEP استفاده کنند.
داروهای PEP برای اینکه اثر محافظتی داشته باشند باید حداکثر تا ۷۲ ساعت پس از در معرض ویروس hiv، استفاده شوند و هر چه دارو سریع‌تر مصرف شود شانس پیشگیری از ابتلا به ویروس بیشتر است.
طریقه مصرف داروهای PEP
اولین دوز داروهای PEP تا ۷۲ ساعت اول باید مصرف و سپس تا ۲۸ روز بعد روزانه یک دوز از دارو استفاده شود.
در صورت فراموشی مصرف یک دوز از دارو می توان تا ۲۴ ساعت از زمان فراموشی، دوز دارو جا افتاده را استفاده کرد. اما نباید دوز فراموش شده را همراه با دوز روز بعد، همزمان مصرف کرد. در صورت فراموشی دو دوز از دارو، اثر محافظتی PEP به‌شدت کاهش می‌یابد.
داروی جلوگیری از ایدز که به عنوان پروفیلاکسی پس از مواجهه تایید شده‌اند، قرص‌های Truvada و Raltegravir هستند.(۶)(۷)
برای جلوگیری از ایدز چی بخوریم ؟
متاسفانه به دلیل ساختار و عملکرد پیچیده ویروس اچ آی وی تا امروز هیچ داروی گیاهی برای پیشگیری و کنترل عفونت hiv تایید نشده، اما مواد غذایی سالم و طبیعی به دلیل آنتی‌اکسیدان زیاد، با کمک به افزایش قدرت سیستم ایمنی می‌توانند عوارض جانبی ناشی از بیماری ایدز را کاهش دهند.
آیا دارو پیشگیری از ایدز حقیقت دارد؟
داروهای پیشگیری از ایدز با دو عنوان داروی‌های پیش از مواجهه با ویروس اچ‌آی‌وی PrEP ( مصرف آن، قبل از اینکه ویروس وارد بدن شود است ) و داروهای پس از مواجهه با ویروس اچ‌آی‌وی PEP ( مصرف آن، پس از اینکه ویروس وارد بدن شود است ) به صورت قرص،کپسول و آمپول در دسترس هستند.
این داروها، فقط برای افرادی که در خطر بالایی از آلودگی به اچ‌آی‌وی و یا در ارتباط با افراد اچ‌آی‌وی مثبت قرار دارند، تجویز می‌شود. در صورت استفاده صحیح این داروها، بیش از ۹۰ درصد از ابتلا، به ایدز در فرد، جلوگیری می‌کنند.
تجویز این داروها برای افراد و شرایط خاصی است و به دلیل عوارض آن و همچنین احتمال مقاوم شدن این ویروس به داروها برای همه افراد قابل تجویز نیست. و باید توسط پزشک تجویز شود.
من برای تهیه داروی پیشگیری از ایدز چه کنم؟
افرادی که نگران مواجهه و آلودگی با ویروس اچ‌آی‌وی هستند برای تهیه داروی پیشگیری از ایدز در ایران، باید به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری و یا مراکز بهداشتی جامع سلامت نزدیک محل سکونت خود مراجعه کنند. پس از مشاوره، اگر نیاز باشد، در این مراکز بصورت رایگان این داروها را در اختیار افراد قرار می‌دهند.
منابع:
- https://www.tht.org.uk/hiv-and-sexual-health/about-hiv/how-hiv-transmitted
- https://www.cdc.gov/hiv/risk/prep/index.html
- https://www.nhs.uk/medicines/pre-exposure-prophylaxis-prep/how-and-when-to-take-pre-exposure-prophylaxis-prep/
- https://endinghiv.org.au/blog/6-side-effects-of-prep/#
- https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-injectable-treatment-hiv-pre-exposure-prevention
- https://www.mtw.nhs.uk/service/sexual-health-services/pep-post-exposure-prophylaxis/
- https://hivinfo.nih.gov/understanding-hiv/fact-sheets/post-exposure-prophylaxis-pep
خیلی خوشحالم که هستین
ممنون با قلب سبز